ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ με όραμα και λογισμό! (43 χρ. Κατοχής).
(Στους Μαθητές μου που ονειρεύονται και δεν βολεύονται).
Γράφει ο Αδάμος Α. Μουζουρής *
Μέρος Α΄.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, η Επανάσταση του 1821 για τους Έλληνες της Κύπρου ήταν άγγελμα – σάλπισμα που ξεπηδούσε από τις ρίζες της δικής τους ύπαρξης, από βαθιά, πολύ βαθιά από εκεί που αντλούσε τους χυμούς της η συνείδηση του εθνισμού τους. Το 1821 όπως και οι μετέπειτα Αγώνες Απελευθέρωσης και Ενσωμά-τωσης με τον Εθνικό Κορμό συνιστούν τη λαμπρότερη έκφραση του Είναι των Ελλήνων της Κύπρου, την πιο φλογερή κατάφαση της εθνικής των ταυτότητας, τη ρωμαλεότερη διακήρυξη των πόθων των που έδεναν αναπόσπαστα με την Ελλάδα, τόσο ως έκφραση γεωγραφική, όσο και ως παράδοση, ιδέα και παιδεία. Για τούτο και ο Απελευθερωτικός Αγώνας του 1955-59 είναι η συνέχεια της Κλεφτουριάς του 1821, με στόχο την Αυτοδιάθεση – Ενσωμάτωση με τον Εθνικό Κορμό.
Η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (9 Ιουλίου1832) οριοθετούσε τα σύνορα του Ελληνικού Κράτους νοτίως της γραμμής Παγασητικού και Αμβρακικού κόλπου, και περιελάμβανε την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, την Εύβοια, τις Κυκλάδες και τις Σποράδες. Άφηνε, όμως, εκτός Εθνικού Κορμού Εφτάνησα, Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Νησιά Β. Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Κρήτη, Κύπρο… Ελληνικά Εδάφη με προσφορά θυσιών και αίματος… Για τούτο το 1821 ήταν για τους Αλύτρωτους Έλληνες η απαρχής των αγώνων τους με ιδανικό τη Μεγάλη Ιδέα, όρο που διατύπωσε για πρώτη φορά στην Εθνοσυνέλευση του 1844, ο Ιωάννης Κωλέττης.
Με το ιδανικό της Μεγάλης Ιδέας, οι αγώνες των Αλύτρωτων συνεχίστηκαν και ποταμηδόν έχυσαν το αίμα τους για τη δικαίωση των προαιώνιων πόθων τους, που ήταν η Απελευθέρωση και η Ενσωμάτωση στον Εθνικό Κορμό. Έτσι στο διάβα του 19ου αιώνα και στην αρχή του 20ου, είχαμε την Απελευθέρωση – Ενσωμάτωση των Ιόνιων Νήσων (Επτάνησα) (1864) της Θεσσαλίας και μέρος της Ηπείρου (Άρτα) (1881). Ακολουθούν η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Κρήτη και τα Νησιά του Β. Αιγαίου (Συνθήκη Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου 1913) και ουσιαστικά κλείνει ο κύκλος της Μεγάλης Ιδέας με την Δ. Θράκη (Συνθήκη των Σεβρών 28 Ιουλίου 1920). Έχουμε, τέλος, την Απελευθέρωση – Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (7 Μαρτίου 1948). Αξίζει να σημειώσουμε ότι με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (10 Φεβρουαρίου 1947) Άρθρο 14 παρ.1: «Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: (αναφέρονται ονομαστικά τα δεκατέσσερα Νησιά) ως και τας παρακειμένας νησίδας»).
Η Κύπρος μένει έξω από τον Εθνικό Κορμό. Ένας βασικός λόγος πλήρωσε και πληρώνει τη γεωγραφική της θέση που είναι ταυτόχρονα ευλογία και κατάρα! Ευλογία ο πλούτος, αλλά και κατάρα ο πόλεμος! Την περίοδο της Απελευθέρωσης – Ενσωμάτωσης των Αλύτρωτων Ελληνικών Εδαφών που ήσαν σκλαβωμένα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία 1881-1920 η Κύπρος πέρασε, όχι τυχαία, με αγοραπωλησία στην αγγλική κυριαρχία. Η Τουρκία όχι μόνο ηττήθηκε στο ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-88), αλλά ήταν και σε πλήρη διπλωματική απομόνωση και φυσικά πάντα εκτεθειμένη στη ρωσική απειλή. Αυτό εκμεταλ-λεύτηκε η Αγγλία και με διαπραγματεύσεις στα παρασκήνια του Συνεδρίου του Βερολίνου (Ιούνιος 1878), υπέγραψε στις 4 Ιουνίου 1878 με την Τουρκία Συνθήκη Αμυντικής Συμμαχίας υποσχόμενη βοήθεια στην καταρρέουσα Τουρκία, ειδικά έναντι της ρωσικής απειλής, και προχώρησαν στην αγοραπωλησία την 1η Ιουλίου 1878. Σε λίγες ημέρες, στις 12 Ιουλίου, οι Άγγλοι παρέλαβαν την Κύπρο.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, η Αγγλία, πριν δεκατέσσερα χρόνια, μετά από πιέσεις, αποδέχτηκε τη Συνθήκη της 1ης Ιουλίου 1863 που έγινε μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, της Ελλάδας και της Δανίας για την αποδοχή του νέου βασιλιά Γεώργιου Γκλύξμπουργκ, η οποία περιλάμβανε και την παραχώρηση των Επτανήσων, (τα είχε στην κατοχή της από το Νοέμβριο του 1815). Τα Επτάνησα Ενσωματώθηκαν με τον Εθνικό Κορμό επίσημα στις 21 Μαϊου 1864.
Για την Αγγλία και στο πλαίσιο της γεωπολιτικής στρατηγικής που σχεδίαζε, μάλλον. της ήταν «αδιάφορα» τα Επτάνησα (!) και ευεργετούσε κιόλας τους Έλληνες αφού «συναίνεσε στη θέληση του Ιονίου Λαού», όπως αναφέρει και το σχετικό ψήφισμα της Βουλής της Επτανήσου, (23 Σεπτεμβρίου 1863). Αγόρασε όμως την Κύπρο και την έδεσε γερά στο άρμα της! Την ήθελε ως αντίβαρο στη Ρωσία που κέρδιζε τις ασιατικές περιοχές της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ενδιέφερε πολύ η ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής, με τον τεράστιο ορυκτό πλούτο, τους εμπορικούς δρόμους, ειδικά προς τις Ινδίες, και φυσικά ο έλεγχος της Διώρυγας του Σουέζ.. Η Κύπρος ανέκαθεν ήταν και θα είναι το πιο στρατηγικό ισχυρό Κάστρο στην Ανατολική Μεσόγειο. Κλειδί, ενοποιός δύναμη τριών Ηπείρων, Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης. Με πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές. Η πολύφερνη νύφη της Μεσογείου! Για τούτο και η «ετεροχρονισμένη» δήλωση του Υπουργού Αποικιών Xenry Hopkinson στην Βρετανική Βουλή: «..ορισμένα αποικιακά εδάφη δεν μπορούν (ουδέ)ποτέ (never) να αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησία» (28 Ιουλίου 1954).
Η δήλωση του αποικιοκράτη Αποικιών Xenry Hopkinson ήταν ο καθρέφτης της Αγγλικής πολιτικής. Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα! Μεγαλόστομες δηλώσεις, συζητήσεις και έμπρακτες διαψεύσεις! Στα 1907 δήλωνε ο Winston Churchill. «Ο Λαός της Κύπρου, ελληνικής καταγωγής, είναι φυσικό, να θεωρεί την Ένωση του με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα, ως ιδεώδες που αξίζει να επιδιώκει, σταθερά, δυναμικά, πεισματικά … ο πόθος των Κυπρίων για την Ένωση είναι χαρακτηριστικό του ευγενικού πατριωτισμού που χαρακτηρίζει το Ελληνικό Έθνος …». Τα μόνα ελληνικά που έμαθε κατά δήλωσή του στο Λονδίνο ήταν «Ζήτω η Ένωσις»!
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου για πρώτη και, δυστυχώς, μοναδική φορά τίθεται επίσημα θέμα παραχώρησης της Κύπρου στην Ελλάδα.
Στις 3 Φεβρουαρίου 1915 αμέσως ματά την επίθεση της Βουλγαρίας εναντίον της Σερβίας, ο Βρετανός Πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε στον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Ζαϊμη τηλεγράφημα του Υπουργού Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Edward Gray: «…η παραχώρησης της Κύπρου γίνεται υπό της αγγλικής κυβερνήσεως, … και υπό μόνον τον όρο, ότι η Ελλάς θα δώσει δια του στρατού της, πλήρη και άμεσον την υποστήριξιν της εις την Σερβίαν. Ο καιρός παρέρχεται και θα παρακαλέσετε τον κ. Ζαϊμην να απαντήση άνευ βραδύτητος».
Η ελληνική κυβέρνηση δεν αποδέχτηκε τη βρετανική πρόταση. Η Κύπρος, όπως και η Εθνική Στρατηγική ήταν δέσμια της Πολιτικής της Ουδετερότητας (γερμανόφιλης) του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Στη διπλωματία υπάρχουν ευκαιρίες, αρκεί να είσαι έτοιμος και ξεκάθαρος στο τι θέλεις για να τις εκμεταλλευτείς και γιατί όχι και να δημιουργήσεις. Η Αγγλία είχε ανάγκη την Ελλάδα για τούτο και έδινε Κύπρο, Β. Ήπειρο και εδαφικές παραχωρήσεις στα παράλια της Μ. Ασίας.
Στις 2 Ιουνίου 1917 ο Κωνσταντίνος χωρίς να παραιτηθεί από τον θρόνο φεύγει από την Ελλάδα, αφήνοντας στο θρόνο το δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος επανέρχεται στην εξουσία και είναι ο Πρωθυπουργός όλης της Χώρας. Η Κυβέρνηση Βενιζέλου συντάσσεται με τις Δυνάμεις της Entente Gortiale (Εγκάρδια Συνεννόηση), αλλά η αγγλική υπόσχεση,… ως μη γενόμενη, αν είναι δυνατό!
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, στις 31 Ιανουαρίου 1943 ο Churchill δήλωνε και πάλι μεγαλοστόμως. «Είναι η τρίτη επίσκεψή μου στο όμορφο Νησί σας. Πιστέψτε με, όταν τελειώσει ο πόλεμος, το όνομα της Κύπρου θα μπει στον κατάλογο εκείνων που υπηρέτησαν καλά όχι μόνο την Βρετανική Κοινοπολιτεία, όχι μόνο τους Ενωμένους Λαούς που μάχονται αυτή τη στιγμή, αλλά, όπως πιστεύω, και τις μελλοντικές γενεές».
Ειδικότερα, στους Κύπριους Εθελοντές υποσχόταν, εάν η Αγγλία (Σύμμαχοι) ήταν νικήτρια, η Κύπρος θα έπαιρνε την Αυτοδιάθεσή της που συνεπαγόταν Ενσωμάτωση με την Ελλάδα! Με αυτό το όνειρο της «Ένωσης» 30.000 χιλιάδες Κύπριοι εθελοντές κατατάγηκαν στον αγγλικό στρατό. Στρατολογήθηκαν, πέρασαν στην Αίγυπτο και συγκρότησαν το «Κυπριακό Σύνταγμα». Για τη συμμετοχή και την προσφορά τους παρασημοφορήθηκαν από το Βασιλιά της Αγγλίας. Ένας από αυτούς είναι και ο Αγιοχώματος Τρισήλιος Φλεβοτομάς, ο οποίος μου εμπιστεύτηκε την επιμέλεια του Ημερολογίου του. («Ημερολόγιο ενός σύγχρονου Οδυσσέα», 2006, Εκδόσεις Καρεκλίδη). Δυστυχώς με το τέλος του Β΄ Μεγάλου Πολέμου και πάλι φρούδες οι ελπίδες για την δικαίωση των πόθων του Κυπριακού Ελληνισμού, για Αυτοδιάθεση και Ένωση με την Ελλάδα.
Αγαπημένε μου Αναγνώστη, Συνοδοιπόρε, Συνταξιδευτή, ….. χρόνια τώρα, μοιραστήκαμε, στο ευλογημένο συναπάντημα, καημούς, έγνοιες, και οράματα! Παλιγγενεσία: 25 Μαρτίου 1821 και 1η Απριλίου 1955. Ναι ο Απελευθερωτικός μας Αγώνας εναντίον των Άγγλων αποικιοκρατών, είναι η συνέχεια της Κλεφτουριάς του 1821, με τα ίδια διαχρονικά μηνύματα, ελευθερία, ανεξαρτησία, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια…
Επιμύθιο: «Και η πόλη έγινε όραμα;
Εδώ είναι μία πόλη
Όχι του ονείρου
Μα της ψυχής αγκωνάρι».
(Κλαίρη Αγγελίδου)
Η Κλαίρη Αγγελίδου, μακριά από την Αμμόχωστο, τη γενέτειρά της που πολύ αγάπησε, πέταξε για τη Γειτονιά των Αγγέλων, (1 Απριλίου 2021). Ποιήτρια, Φιλόλογος, Αγωνίστρια – Μέλος της Ε.Ο.Κ.Α, (1955-59), Υπουργός Παιδείας της Κ.Δ,, Πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου. Ως Υπουργός, μετά από πρόσκληση του Συλλόγου μας, επισκέφθηκε τον Βόλο, στις 16-18 Νοεμβρίου 1993. Ας είναι «μακάριο το χώμα της προσφυγιάς που την σκεπάζει».
(Ακολουθεί Δεύτερο Μέρος).
*Φιλόλογος – Ιστορικός
Πρόεδρος της Ένωσης
Κυπρίων Ν. Μαγνησίας
