Γράφει η Σάντρα Νίκολιτς-Κυριακοπούλου*
Η αρχή του ελληνικού κινηματογράφου θεωρείται το 1905 με τα μικρού μήκους εθνογραφικά ντοκιμαντέρ των αδελφών Μανάκια. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία η «Γκόλφω» εμφανίζεται το 1914. Η ταινία είναι η πρώτη κινηματογραφική διασκευή καθώς βασίζεται στο ομώνυμο βουκολικό δραματικό ειδύλλιο του Σπύρου Περεσιάδη. Η άνθησή του ελληνικού σινεμά αρχίζει μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κινηματογράφος στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου ήταν περιορισμένος και οι παραγωγοί απέφευγαν θέματα κοινωνικού ή πολιτικού προβληματισμού για λόγους λογοκρισίας. Οι ταινίες στηρίζονται στα χολιγουντιανά κινηματογραφικά μοντέλα όπου οι σκηνές οροθετούνται με νεοκλασικά κριτήρια, δηλαδή ενότητα χρόνου, χώρου και δράσης. Η αφήγηση τους είναι ιδιαίτερα επικοινωνιακή και καταλήγει πάντα σε happy-end.
Δύο ταινίες είναι κατά τη γνώμη μου ταινίες-σταθμοί του ελληνικού κινηματογράφου – η νεορεαλιστική ταινία του Γρεγκ Τάλλας το «Ξυπόλυτο Τάγμα» (1954) και το αντιπολεμικό δράμα του Κώστα Μανουσάκη η «Προδοσία» (1964).
Το κύριο χαρακτηριστικό της ταινίας του Τάλλας είναι η χρήση των τεχνικών μοντάζ, κάμερας και ήχου που ενισχύουν την εντύπωση χώρο-χρονικής συνέχειας. Ο Βιτόριο Ντε Σίκα είχε πει το 1955 ότι εαν Τάλλας γυρίσει αυτή τη ταινία προτού γυρίσει ο Ντε Σίκα τον «Κλέφτη ποδηλάτων» τότε σήμερα θα ήταν αυτός Ντε Σίκα.
Η «Προδοσία» του Μανουσάκη είναι ταινία «χρόνος- εικόνα» όπου η αφήγηση δεν παρουσιάζει τη γραμμική λογική αιτίου-αποτελέσματος αλλά αποδίδει τις διανοητικές διαδικασίες της μνήμης, των ονείρων και του φανταστικού έτσι ώστε οι γέφυρες της συνέχειας να έχουν καταρρεύσει. Η αφήγηση της μνήμης και του πολέμου και η ιδεολογία του ναζισμού, είναι τα κύρια θέματα εξετάζονται με φανταστικό τρόπο. Άλλωστε η ταινία μετρά τρία βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, βραβείο ειρήνης στο Φεστιβάλ της Μόσχας και συμμετείχε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών.
Βασική βιβλιογραφία:
Karalis V., A History of Greek Cinema, Continuum, 2012.
Σωτηροπούλου Χ., Η Διασπορά στον ελληνικό κινηματογράφο, Θεμέλιο, 1995.
*Η Σάντρα Νίκολιτς-Κυριακοπούλου είναι διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Τεχνών του Βελιγραδίου στον τομέα μελέτης του Κινηματογράφου και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Αρθρογράφησε σε διάφορα περιοδικά κινηματογράφου και είναι εκδότρια βιβλίου με τίτλο «Narration and contemporary film : Hollywood model» (2012). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ιστορία και θεωρία του κινηματογράφου και τον ΜΜΕ, την ανθρωπολογία και την κοινωνιολογία.
