Η Μαρία Πρωτόπαππα δεν σκηνοθετεί απλώς στη σκηνή. Καταθέτει ψυχή. Επιστρέφοντας μετά από χρόνια στις περιοδείες, φέρει μαζί της ένα έργο που δούλεψε με πάθος και επιμονή: την «Ανδρομάχη» του Ευρυπίδη. Στη σκιά των Τεμπών και των κοινωνικών αδικιών που πληγώνουν την ελληνική κοινωνία, η παράσταση αποκτά εκρηκτική επικαιρότητα. Μιλώντας χθες στο Ράδιο Ένα 102,5 και τον Ηλία Κουτσερή, με αφορμή την θεατρική παράσταση το βράδυ της Πέμπτης, ήταν τόσο συγκλονιστική, όσο και αποκαλυπτική…
«Για μένα ήταν μια ανασκαφή», λέει η ίδια, και μέσα από το κείμενο, τις τοπωνυμίες της Θεσσαλίας, τον Πηλέα και τη μυθολογία, ανακαλύπτει όχι μόνο τις ρίζες μας, αλλά και όσα έχουμε ξεχάσει. Με καθαρό πολιτικό λόγο, η Πρωτόπαπα μιλά για την ανάγκη συλλογικότητας, τη χαμένη μας συνοχή, και τη μεγάλη ευθύνη απέναντι στα παιδιά μας. «Το θέατρο είναι μια πολιτική πράξη», τονίζει. Και σε αυτήν την πράξη, μας καλεί όλους παρόντες.
«Δεν είναι τυχαίο ότι το έργο
διαδραματίζεται στη Θεσσαλία»
Η Μαρία Πρωτόπαππα έχει αφήσει το αποτύπωμά της στην ελληνική θεατρική σκηνή. Με ευθύτητα, βάθος και ένα βλέμμα στραμμένο τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν, επανέρχεται φέτος με την «Ανδρομάχη» του Ευρυπίδη, ένα έργο που έχει να ανέβει αρκετά χρόνια…
«Το Πήλιο είναι για μένα ο πιο ζωντανός τόπος στην Ελλάδα», λέει με συγκίνηση. Εκεί έζησε, γύρισε ταινία, και ένιωσε πιο ζωντανή από ποτέ. Τον Βόλο τον έχει επισκεφτεί άπειρες φορές, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά, αλλά και λόγω προσωπικών επαφών και φιλίας. Τώρα επιστρέφει στον Βόλο και την ευρύτερη περιοχή με δύο διανυκτερεύσεις και μια παράσταση που κουβαλά βάθος ετών. «Είχα πολύ καιρό να βγω σε περιοδεία», παραδέχεται, «λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Τώρα όμως το απολαμβάνω. Έχουμε καιρό να επισκεφτούμε τη Θεσσαλία και το χρειαζόμουν». Δεν είναι τυχαίο ότι το έργο διαδραματίζεται στη Θεσσαλία – μια περιοχή που έχει σημαδέψει τη δουλειά της σε αυτό το εγχείρημα. «Ασχολούμαι με την Ανδρομάχη τρία χρόνια. Τον τελευταίο χρόνο ήταν η μόνη μου δουλειά. Μετέφραζα το έργο απευθείας από το αρχαίο, έκανα έρευνα για τον τόπο, τις τοπωνυμίες, την ιστορία».
Ο Δημ. Πιατάς- Βασιλιάς Πηλέας
Η σύνδεση της με τη γη του Πηλίου δεν είναι απλώς συναισθηματική, αλλά και ιστορικομυθολογική. «Έμαθα για τον βασιλιά Πηλέα, που τον υποδύεται ο Δημήτρης Πιατάς – και είναι εκπληκτικό ότι λατρεύει το Πήλιο, όπως και ο ήρωας». Η περιοχή, εξηγεί, ήταν κάποτε θάλασσα – στοιχείο που δίνει νόημα ακόμα και στο όνομα της Θεσσαλίας, που φέρει μέσα της το «άλας». «Η μυθολογία μας βασίζεται σε γεωλογικές, πραγματικές αλλαγές. Οι αρχαίοι ποιητές ήταν πολυεπιστήμονες. Δεν ήταν αφηρημένοι μυθοπλάστες, αλλά παρατηρητές του κόσμου».
Η πρόθεση της ήταν να μεταγγίσει όλο αυτό το φορτίο στους σύγχρονους θεατές. «Οι παλιοί είχαν τις αναφορές φρέσκες. Εμείς ακούμε ονόματα και δε νιώθουμε τίποτα. Ήθελα να το φέρω κοντά μας. Για να καταλάβουμε τι είναι η δικαιοσύνη, η δημοκρατία, οι ρίζες μας. Γιατί τελικά, είναι τα ίδια ζητήματα που μας απασχολούν και σήμερα. Οι αναζητήσεις μας είναι οι ίδιες με αυτές των αρχαίων. Αυτό είναι συγκλονιστικό».
«Με ενδιέφερε η έννοια της δικαιοσύνης
και των ανθρώπινων δικαιωμάτων»
Η σπίθα της ενασχόλησης με την «Ανδρομάχη» δεν ήταν απλώς θεατρική. Ήταν βαθιά πολιτική και κοινωνική. «Με ενδιέφερε η έννοια της δικαιοσύνης και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Και όσο εμβάθυνα, έβλεπα παράλληλα με τη νεότερη ελληνική ιστορία – από τον εμφύλιο και μετά. Το πώς διαχωριστήκαμε, ξεχάσαμε ποιοι είμαστε, πώς χάσαμε τη συνοχή μας».
Αναλογίζεται τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα και δεν κρύβει την αγανάκτηση και την ανησυχία της. «Ακόμα και σε καιρούς ειρήνης, βρισκόμαστε σε εσωτερικό πόλεμο. Τρωγόμαστε για τα πολιτικά, τα κόμματα δεν συνεργάζονται, ενώ τα προβλήματα είναι τεράστια». Παραλληλίζει τη σύγχρονη Ελλάδα με τη Θεσσαλία του έργου: «Μετά τον πόλεμο, ήταν αδύναμη. Όπως είμαστε και σήμερα. Τότε ηγεμονεύουσα ήταν η Σπάρτη, σήμερα είναι άλλες δυνάμεις. Και οι υποχωρήσεις που γίνονται, είναι πολλές. Σε ήθος, σε ανθρωπιά».
Κι όμως, υπάρχει ελπίδα. «Ο Πηλέας, όπως ο μικρός Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ, σήκωσε το ανάστημα του. Θυμήθηκε το παλιό ήθος. Αυτό είναι στο DNA μας. Η αναζήτηση του δικαίου. Και πρέπει να την κρατήσουμε ζωντανή».
Η τραγωδία των Τεμπών, η απογοήτευση
από τη δικαιοσύνη, οι αποκαλύψεις…
Η συζήτηση φτάνει και στα πρόσφατα γεγονότα. Η τραγωδία των Τεμπών, η απογοήτευση από τη δικαιοσύνη, οι αποκαλύψεις για την εισαγγελέα στη Λάρισα. «Όλα αυτά αναζωπυρώνουν την ανάγκη να μιλήσουμε καθαρά. Ο Ευριπίδης το έκανε τότε. Εμείς γιατί όχι τώρα;»
Για την ίδια, η ενασχόληση με το έργο ήταν ένας τρόπος να σταθεί απέναντι στα γεγονότα που την άφηναν άφωνη. «Δεν ξέρεις από πού να το πιάσεις. Πόσο να φοβηθείς και πώς να αντιδράσεις; Αλλά έχουμε ακόμη μέσα μας το αίσθημα του δικαίου. Και πρέπει να το μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας».
Η ευθύνη απέναντι στη νέα γενιά είναι καθοριστική για εκείνη – και ως πολίτης, αλλά και ως μητέρα. «Θα μάθουμε στα παιδιά μας απλώς να επιβιώνουν σε έναν κόσμο άδικο, γεμάτο ξένες ηθικές και δανεικές ψεύτικες αρετές; Ή θα τους δώσουμε πίσω τις αξίες του ελληνισμού και του ήθους;»
Και εδώ, το θέατρο αποκτά τεράστια δύναμη. «Είναι ευκαιρία να ενωθούμε. Να σκεφτούμε συλλογικά. Να συγκινηθούμε με τα παθήματα των άλλων. Είναι πολιτική πράξη να συμμετέχεις σε μια θεατρική παράσταση. Δεν είναι το ίδιο με το να βλέπεις ταινία μόνος σου στο σαλόνι».
Η Μαρία Πρωτόπαππα δεν προσφέρει απλώς μια ακόμα ερμηνεία. Προτείνει έναν τρόπο να σταθούμε απέναντι στην εποχή μας. Και μας καλεί να ενώσουμε φωνές, να ξαναθυμηθούμε, να ξαναριζώσουμε.
Απόδοση ραδιοφωνικής συνέντευξης Μαριάνθη Λίκαϊ
Info
Η «Ανδρομάχη» του Ευριπίδη έρχεται στον Βόλο, την Πέμπτη 24 Ιουλίου στις 9.30 το βράδυ, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα. Ένα μοναδικό υποκριτικό ανσάμπλ αποδίδει τους ρόλους των υπόλοιπων τραγικών προσώπων: Ο Αργύρης Ξάφης υποδύεται την Ανδρομάχη, ο Τάσος Λέκκας την Ερμιόνη, ο Γιάννης Νταλιάνης τον Μενέλαο και ο Δημήτρης Πιατάς τον Πηλέα. Στον ρόλο της Θέτιδας θα δούμε τη Στέλλα Γκίκα, και στο χορό τους Δημήτρη Γεωργιάδη, Δημήτρη Μαμιό, Κωνσταντίνο Πασσά, Γιώργο Φασουλά, Γιάννη Μάνθο και τον Νώντα Δαμόπουλο.
