Η καθημερινότητα είναι δύσκολη για όλους και όλες. Η μέση ελληνική οικογένεια έχει πολλά εμπόδια μπροστά της, άλλη λιγότερα άλλη περισσότερα. Εξ ορισμού όμως όταν πρόκειται για μία οικογένεια με περισσότερα παιδιά, τα εμπόδια είναι ακόμη πιο αρκετά. Η Κατερίνα Κασιμάτη για παράδειγμα καλείται να τα βγάλει πέρα, έχοντας να μεγαλώσει τέσσερα παιδιά-τρία κορίτσια και ένα αγόρι-ενώ ο σύζυγός της για μία καλύτερη ζωή ζει και εργάζεται πλέον στη Βόρεια Ιρλανδία, ως γιατρός μακριά από την οικογένειά του!
Και η ίδια η Κατερίνα εργάζεται ενώ καλείται να μεγαλώσει τις κόρες της 12, 9 και 7 ετών και τον 5χρονο γιο της, ενώ η οικογένεια επανενώνεται όταν ο άνδρας της Δημοσθένης βρίσκει χρόνο να πετάξει μέχρι την Αθήνα. Όλα αυτά για να υπάρχει ένα πιο αξιοπρεπές εισόδημα στην οικογένεια, καθώς όπως αναφέρει η ίδια, όταν τα έβαλαν κάτω με τον άνδρα της, είδαν ότι τα πράγματα δεν βγαίνουν. Παρά τα οικονομικά δεδομένα όμως, αλλά και την έλλειψη της κρατικής στήριξης και πρόνοιας, επιμένει ότι κανένα ζευγάρι δεν πρέπει να βάλει τα χρήματα και τις υποχρεώσεις πάνω από το να φέρει παιδιά στον κόσμο!
Συνέντευξη: Χρυσόστομος Τρίμμης
Ο σύζυγος γιατρός, ένα επάγγελμα που υποτίθεται ότι στην Ελλάδα μπορεί να προσφέρει ακόμη ένα αξιοπρεπές εισόδημα, ωστόσο κατέφυγε κι αυτός στη λύση του εξωτερικού…
Είδαμε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να βγουν τα έξοδα εδώ, με τις εργασίες που είχε κατά νου. Και το ιδιωτικό ιατρείο έχει πολλά έξοδα για να στηθεί και να πεις ότι ξεκινάς να βγάλεις κάτι… Εμείς είχαμε ήδη τέσσερα παιδιά και δεν μας έπαιρνε να περιμένουμε αυτό το χρονικό διάστημα μέχρι ν’ ανέβει αρκετά η δουλειά του. Είχε μόλις τελειώσει την ειδικότητα στο νοσοκομείο και δεν μπορούσε να παραμείνει, οπότε προέκυψε η δυνατότητα της Βορείου Ιρλανδίας και είπαμε ότι θα είναι λίγο καιρό και βλέπουμε και συνεχίζουμε έτσι.
Είναι ικανοποιημένος εκεί;
Από τις συνθήκες εργασίας και τις απολαβές, είναι. Τώρα, υπάρχει το θέμα της απόστασης βέβαια με την οικογένεια και αυτό είναι δύσκολο.
Εσείς εργάζεστε;
Εγώ είμαι εκπαιδευτικός μουσικός και εργάζομαι στον ιδιωτικό τομέα, τα απογεύματα.
Είχα βέβαια ατομική επιχείρηση, αλλά την έκλεισα γιατί δεν γινόταν δουλειά! Δεν τα έβγαζα πέρα! Είναι η τελευταία χρονιά που πληρώνω τέλος επιτηδεύματος και ελπίζω να μην χρειάζεται του χρόνου να το πληρώσω! Είναι πολλοί οι ελεύθεροι επαγγελματίες που κοιτούν να μοιράζονται έξοδα σε συνεργασία, όπως έδρα, εταιρεία γενικά, το έξοδο του λογιστή!
Με ατομική επιχείρηση δεν γίνεται. Είχα κάνει την έναρξη το 2009 και 14 χρόνια πλήρωνα τις ασφαλιστικές εισφορές, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα έπαιρνα σύνταξη, που έχω… απελπιστεί πλέον και δεν νομίζω να έχω!
Εσείς γιατί δεν ακολουθήσατε;
Ο σύζυγος έφυγε πολύ κοντά στην περίοδο του covid κι εμείς φοβηθήκαμε με την κατάσταση που θα βρίσκαμε εκεί. Στο χωριό ήταν διαφορετικά τα πράγματα, έχοντας περισσότερη ελευθερία. Το να πάμε σε μία χώρα που δεν ξέρουμε κανέναν, τα παιδιά να μην μιλάνε τη γλώσσα και να είναι ακόμη μικρά δεν θέλαμε να το κάναμε. Αφού δεν πήγαμε τότε, στην ουσία τώρα κοιτάμε πώς θα γυρίσει ο σύζυγος εδώ. Δεν θέλουμε να φύγουμε, εμένα μου αρέσει η Ελλάδα… Δεν το έχω αποκλείσει βέβαια τελείως. Μπορεί κάποια στιγμή να πάμε κι εμείς εκεί.
Πολλοί έφυγαν…
Ξεκάθαρα ήταν η έλλειψη στήριξης. Έχουμε πολλά παραδείγματα. Έχω πχ μία γειτόνισσα, που επιβίωνε με το ΚΕΑ, 200 ευρώ τον μήνα, βάσει ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Επειδή μετακόμισε μετά την πλημμύρα, καθώς το σπίτι της είχε πάθει ζημιά, κόπηκε η παροχή επειδή έκανε νέο ενοικιαστήριο και έκανε αίτηση επιδότησης ενοικίου και τώρα δεν παίρνει τίποτα! Αυτό είναι η στήριξη του κράτους σε πλημμυροπαθείς και σε άτομα με προβλήματα;
Ήταν ο οικογενειακός σας προγραμματισμός να κάνετε τέσσερα παιδιά;
Εγώ ήθελα να κάνω τέσσερα παιδιά, αλλά ήρθε στην πορεία του χρόνου. Ήθελα περισσότερα από δύο παιδιά γιατί θυμάμαι όταν ήμουν μικρή που ζητούσα από τη μητέρα μου να έχω περισσότερα αδέρφια. Αυτό ήθελα πάντα.
Λειτουργείτε όμως σαν μονογονεϊκή οικογένεια όσον αφορά την καθημερινότητα. Πόσο εύκολο είναι αυτό; Έχεις βοήθεια από τους γονείς σου πχ;
Οι γονείς του άνδρα μου μένουν στην Αθήνα. Εμείς ήρθαμε εδώ γιατί μας άρεσε το μέρος. Εγώ έχω καταγωγή από τη Χίο και ο σύζυγός μου είναι Αθηναίος. Ήρθαμε να μείνουμε συνειδητά στο Κατηχώρι. Οπότε ξέραμε ότι δεν θα έχουμε συχνά βοήθεια. Βέβαια πηγαίνουμε στην Αθήνα αρκετά συχνά, όπου βρισκόμαστε και με τον σύζυγο όταν έρχεται Ελλάδα.
Ευτυχώς έχω καλές σχέσεις με τους γείτονες ενώ υπάρχει και μία κυρία που κρατάει τα παιδιά όταν εργάζομαι εγώ και ευτυχώς είμαστε όλες οι μαμάδες πολύ συνεργάσιμες στο δημοτικό σχολείο που πηγαίνουν τα παιδιά μου, οπότε στις εξωσχολικές δραστηριότητες μπορεί να πηγαίνει μία μητέρα με όλα τα παιδιά τη Δευτέρα, άλλη την Τρίτη κλπ.
Πιστεύετε ότι θα μπορούσε η Πολιτεία να βοηθήσει περισσότερο σε περιπτώσεις της καθημερινότητας με κάποιες δομές πχ;
Θέλετε να σας πω ότι δεν παίρνουμε καν επίδομα τέκνων; Ούτε ΕΣΠΑ δεν δικαιούμαστε, για να στείλω πχ τα παιδιά μου σε ΚΔΑΠ, ούτε πέρυσι είχα δικαίωμα να στείλω με το Πρόγραμμα τον μικρό μου γιο. Το οικογενειακό εισόδημα είναι πάνω από το όριο οπότε δεν το δικαιούμαστε. Βέβαια το κράτος δεν υπολογίζει ότι ο σύζυγός μου είναι σε άλλη χώρα και μετακινείται αεροπορικά, ούτε ότι έχουμε δύο ξεχωριστά σπίτια ως οικογένεια και διπλά έξοδα διαβίωσης.
Βέβαια, ο φορέας στον οποίο εργάζεται του καλύπτει αρκετά από τα καθημερινά έξοδα, αφαιρώντας τα από τις οικονομικές του απολαβές.
Επίσης θα πρέπει να προσθέσω ότι είμαστε και πλημμυροπαθείς! Είχαμε ένα δεύτερο σπίτι στον Βόλο στο οποίο ετοιμαζόμασταν να μείνουμε, καθώς το ένα παιδί θα πάει γυμνάσιο. Ωστόσο αποζημίωση δεν έχουμε πάρει ακόμη!
Ούτε φωνή, ούτε ακρόαση μέχρι τώρα!
Για το σπίτι στον Βόλο περιμένουμε ακόμη. Για το σπίτι στο Κατηχώρι που έπαθε κι αυτό ζημιές έκριναν ότι δεν δικαιούμαστε τίποτα! Το σπίτι έπαθε ζημιές, απλά αναγκαστικά με το που είδα ότι μπαίνει νερό πήγαμε στον γείτονα. Τέσσερις μέρες μέναμε εκεί, αλλιώς θα μέναμε μέσα στα νερά! Πήγαινα με τον γείτονα τρεις φορές την ημέρα στο σπίτι για να βγάζουμε τα νερά! Επειδή κατάφερα εγώ να το διασώσω μου είπαν ότι το σπίτι φαίνεται μια χαρά και ότι δεν υπήρχε λόγος να λάβουμε αποζημίωση! Πέταξα την κούνια του μωρού, το στρώμα, έφερα τεχνικούς να κάνουν αντιπλημμυρικά έργα 500 ευρώ, επιδιόρθωσα τη σκεπή και ό,τι άλλο έκανα, και τα βρήκαν όλα καλά, ερχόμενοι 2 μήνες μετά! Ποια είναι η στήριξη; Το σπίτι στα Παλαιά καταστράφηκε ολοσχερώς. Πέταξα όλη την οικοσκευή από μέσα. Είχα και ένα πιάνο-αντίκα το οποίο καταστράφηκε.
Από δομές;
Σίγουρα βοηθάει το ολοήμερο σχολείο στην Πορταριά, που πηγαίνουμε εμείς. Το σχολείο θα έλεγα ότι είναι η καλύτερη παροχή που έχουμε. Από εκεί και πέρα όμως δεν υπάρχει κάτι. Το καταλαβαίνω πάντως. Όντως έχουμε ένα εισόδημα μεγαλύτερο από αυτό μίας οικογένεια που λαμβάνει περισσότερη βοήθεια. Αλλά κι εμείς έχουμε τέσσερα παιδιά. Οπότε θα περίμενα από το κράτος να με ενισχύσει κάπως. Να πει ότι δεν μου δίνει χρήματα μεν αλλά ότι μπορώ να πάω κάπου τα παιδιά μου χωρίς να χρειάζεται να πληρώνω συνέχεια. Εγώ αυτήν τη στιγμή ουσιαστικά πληρώνω για να πάω να δουλέψω!
Αν είχα 1-2 παιδιά θα μπορούσαν να πάνε σε κάποιους φίλους τους τα απογεύματα. εγώ όμως δεν μπορώ να πηγαίνω για δουλειά και να αφήσω ένα πεντάχρονο παιδί σε φίλους του. Δεν είναι εύκολο για μία εργαζόμενη μητέρα να τα κάνει όλα μόνη της.
«Κόβουμε από το σούπερ μάρκετ και ανταλλάζουμε ρούχα»!
Φαντάζομαι ότι κι εσείς έχετε έρθει αντιμέτωποι με την ακρίβεια που επικρατεί…
Είναι όλα πάρα πολύ ακριβά. Προσωπικά πάντα κοιτούσα τις τιμές στο σούπερ μάρκετ και θέλω να ξέρω τι παίρνω. Έχουμε κάνει τρομερές περικοπές, χωρίς να είμαι ο άνθρωπος που γέμιζε ένα καρότσι χωρίς να ξέρω τι πληρώνω, ούτε ήμουν το άτομο που είχε πάντα στοκ στο σπίτι. Έκανα πάντα αγορές με βάση τις εβδομαδιαίες ανάγκες. Εννοείται ότι έχουμε κόψει πολλά, κυρίως πράγματα που δεν δημιουργούν μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητα της οικογένειας. Θα κόψω από εκεί που δεν φαίνεται, ώστε να μπορώ να δώσω και πέντε ευρώ το Σάββατο στα παιδιά για να βγουν βόλτα με τις φίλες τους.
Δεν είναι μόνο το σούπερ μάρκετ όμως…
Τα παιδιά έχουν σε όλα ανάγκες. Για παράδειγμα, στα παπούτσια, προσέχοντας πάντα να είναι καινούργια για να μην υπάρχουν ανατομικά θέματα για τα παιδιά, βοηθάνε πολύ οι παππούδες. Για τα ρούχα, έχουμε κάνει… δίκτυο οι μητέρες και μοιραζόμαστε ρούχα που κάποια από εμάς δεν θα χρησιμοποιεί πλέον για τα δικά της παιδιά! Παλιά αυτό το θεωρούσαν και λίγο ντροπή! Όταν πχ η μητέρα μου άκουσε πρώτη φορά ότι η τάδε μου έδωσε ρούχα απόρησε. Μιλάμε για ρούχα που τα παιδιά δεν φοράνε πολύ, καθώς μεγαλώνουν! Εγώ προσωπικά έδωσα ρούχα σε φίλη μου που τα έχουν φορέσει και οι τρεις μου κόρες, όντας ολοκαίνουργια. Δεν καταλαβαίνω γιατί να πεταχτούν αυτά τα ρούχα; Έχουν σπάσει αυτά τα ταμπού αλλά και μεγαλύτερη οικονομική άνεση να υπήρχε εγώ πάλι θα το έκανα, γιατί θεωρώ ότι κάτι θα πρέπει να χρησιμοποιείται μέχρι να τελειώσει η διάρκεια ζωής του. Δεν υπάρχει λόγος να μαθαίνουν και τα παιδιά διαφορετικά.
Έχετε νιώσει ποτέ να ζητάνε τα παιδιά κάτι και να μην μπορείτε ν’ ανταποκριθείτε;
Παλαιότερα σίγουρα. Ωστόσο λιγότερες φορές από τότε που ο σύζυγος εργάζεται στο εξωτερικό. Ζήτησε βέβαια ο μικρός ένα πάρα πολύ ακριβό παιχνίδι, αλλά του είπα καλύτερα να του το φέρει ο Άγιος Βασίλης!
Τι θα ζητούσατε από τους αρμόδιους;
Είναι η νοοτροπία που χρειάζεται αλλαγή. Υπάρχουν μέτρα και σταθμά. Δεν πρέπει να υπολογίσει κανείς ότι κάνουμε 4-5-6 παιδιά και προσφέρουμε στη χώρα ανθρώπους; Αν το κράτος θέλει να μας αφήσει σ’ αυτήν την κατάσταση και απλά ν’ αλληλοβοηθούμαστε ως άνθρωποι, όσα παιδιά και να έχουμε, ακόμη και 1 και 2, νομίζω ότι το έχουμε συνηθίσει…
Σε ένα νέο ζευγάρι που θέλει να κάνει οικογένεια τι θα λέγατε;
Θα έλεγα να μην κάτσουν να υπολογίσουν τόσο τα λεφτά. Γιατί αν το κάνουν αυτό, δεν νομίζω ότι θα τους βγουν τα παιδιά. Να υπολογίσουν τα παιδιά με βάση άλλα πράγματα. Εγώ πιστεύω ότι ο Θεός θα τους τα φέρει, όπως τα έφερε και σε μένα. Σε κάθε παιδί που φέρναμε στον κόσμο κάτι γινόταν πάντα και τα καταφέρναμε.
Δεν είναι για όλους έτσι όμως…
Όχι δεν είναι… Πρέπει να παλεύεις για όλα σε καθημερινή βάση. Θα έλεγα όμως να μην φοβούνται τα ζευγάρια να κάνουν παιδιά. Δεν λέω να γίνουν πολύτεκνοι, αλλά να μην φοβούνται να κάνουν παιδιά επειδή τα οικονομικά δεν βγαίνουν.
ΤΑΝΙΑ ΠΡΑΠΑ
«Οι πολύτεκνοι έχουν προτείνει λύσεις που δεν εφαρμόστηκαν ποτέ»
Είναι η περίπτωση της Κατερίνας Κασιμάτη η πιο αντιπροσωπευτική; Ή υπάρχουν ακόμη πιο δύσκολες καταστάσεις για οικογένειες; Όπως μας ανέφερε η πρόεδρος της Ένωσης Πολυτέκνων Μαγνησίας, Τάνια Πράπα, υπάρχουν περιπτώσεις που καλούνται ν’ αντιμετωπίσουν πολύ πιο δύσκολες καταστάσεις.
«Υπάρχουν ορφανές οικογένειες με πολλά παιδιά, που το κράτος είναι πολύ σκληρό απέναντί τους. Ο νομοθέτης πρέπει να βάλει στο πλάνο και τη λογική και να συμπεριλάβουν όλες τις ομάδες που βιώνουν προβλήματα» σημειώνει και εξηγεί: «Όταν μία οικογένεια έχει έξι παιδιά, δεν τα έκανε τυχαία, αλλά συνειδητά. Δεν φτάνουν αυτά που προβλέπει η νομοθεσία. Όλες οι οικογένειες έχουν απέναντί τους τα εισοδηματικά κριτήρια. Έπρεπε να βάλουν εισοδηματικά κριτήρια για να πάει ένα παιδί σε παιδικό σταθμό ή ΚΔΑΠ; Το θεωρούμε απαράδεκτο αυτό. Ακόμη και μία εύπορη οικογένεια δεν θα μπορούσε τιμητικά να μπορεί να στέλνει τα παιδιά της σε δομές;».
Μάλιστα, επισημαίνει ότι οι εκπρόσωποι των πολυτέκνων: «Έχουμε πολλές φορές κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ζητώντας από τους αρμόδιους να φροντίσουν για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Έχουμε κάνει συνέδρια, επαφές και έχουμε στείλει άπειρες επιστολές ως σύλλογος Μαγνησίας και ως ελληνική συνομοσπονδία.
Έχουμε εκδώσει βιβλίο και το έχουμε παραδώσει στους αρμόδιους υπουργούς, με μελέτες από επιστήμονες και προτάσεις για λύσεις που το ελληνικό κράτος μπορεί να τις εφαρμόσει. Δεν το κάνει όμως και οι κυβερνώντες μπορούν να πουν γιατί δεν εφαρμόζουν αυτές τις προτάσεις. To 1993 η διακομματική επιτροπή της βουλής είχε συμφωνήσει ομόφωνα σε ένα ψήφισμα. Από αυτό δεν πήραν τίποτα»!
Ύστερα, υπήρχαν και παροχές που ξαφνικά κόπηκαν, στο όνομα της οικονομικής κρίσης. Όπως εξηγεί η κα Πράπα: «Υπήρχαν τα πολυτεκνικά επιδόματα και για να τα πάρουμε έπρεπε να φτάσουμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και δόθηκαν και αναδρομικά. Το 2012 η συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου τα έκοψε όλα.
Λέμε για τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί δεν εφαρμόζουμε και τις καλές πρακτικές της ΕΕ; Γιατί δεν κάνουμε ό,τι κάνει και η Γαλλία, έστω τα μισά; Η Πορτογαλία, η Ισπανία ή η Ιταλία; Στην Ουγγαρία η κυβέρνηση έχει πολύ καλή επιδοματική πολιτική και δίνει σπίτι για κάθε οικογένεια με τρία παιδιά. Ας πάρουμε τα θετικά, δεν είπαμε ν’ ακολουθήσουμε το σύνολο της πολιτικής.
Είχαμε στη ΔΕΥΑΜΒ μείωση στα δημοτικά τέλη για αρκετά χρόνια. Ακολουθώντας όμως το παράδειγμα κάποιων άλλων δήμων, με πιο εύρωστους οικονομικά κατοίκους, μπήκαν εισοδηματικά κριτήρια κι εκεί.
Mία πολύτεκνη οικογένεια δεν θα βάλει όμως ένα πλυντήριο για παράδειγμα. Στο ρεύμα πάλι, το μειωμένο τιμολόγιο για τους πολύτεκνους κόπηκε το 2018. Πήγαμε μέχρι το ΣτΕ, δικαιωθήκαμε τον Φεβρουάριο του 2022 και τον Φεβρουάριο του 2024 ενημερωθήκαμε ότι τώρα αρχίζει η διαδικασία υποβολής δικαιολογητικών! Δύο χρόνια μετά για το αυτονόητο! Μάλιστα, ενώ παλαιότερα η έκπτωση ήταν στις 1000 κιλοβατώρες, τώρα το πήγαν στις 500»!
Η κα Πράπα επανέλαβε ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι στήριξης. Συγκεκριμένα φέρει παραδείγματα: «Είναι και άλλα. Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, υπήρχε πρόβλεψη για διορισμό πολύτεκνων εκπαιδευτικών με τη γέννηση του 4ου παιδιού. Για μία τριετία είχαμε 2500 γεννήσεις, αλλά το κόψανε κι αυτό! Για παράδειγμα πλέον η κα Κασιμάτη δεν μπορεί να μπει στη διαδικασία της αναπληρώτριας, να βρεθεί σε ένα πολύ μακρινό μέρος. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που τη μία μέρα είναι στη Σκόπελο, μετά στη Γλώσσα Σκοπέλου και την άλλη μέρα σε σχολείο του Αλμυρού! Γιατί να μην είναι μόνιμα σε έναν τόπο; Τιμωρείται γιατί έφερε παιδιά στον κόσμο;
Είναι ακόμη και οι μεταγραφές των φοιτητών. Γιατί να μην μπορούν τα παιδιά πολύτεκνων οικογενειών να σπουδάζουν στον τόπο τους; Που είναι το επιλήψιμο; Υπήρχαν οι μεταγραφές χρόνια και δεν δημιουργούσαν πρόβλημα. Ας κάνουν έστω υποδομές, πχ εστίες για τα παιδιά».
