Που οφείλεται η ακρίβεια στα σούπερ μάρκετ; Είναι εισαγόμενη όπως ευαγγελίζεται η κυβέρνηση ή υπάρχουν και άλλα αίτια; Γιατί δεν πέφτουν οι τιμές και τι μέτρα πρέπει να πάρουν οι αρμόδιοι; Γιατί τα ίδια προϊόντα έχουν υψηλότερες τιμές στην Ελλάδα απ’ ότι σε άλλες χώρες με μεγαλύτερους μισθούς; Ο καθηγητής του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μιχάλης Ζουμπουλάκης αναφέρεται σ’ αυτά και σε πολλά άλλα θέματα, τα οποία εξηγούνται εύκολα αλλά δεν βρίσκουν λύσεις!
Συνέντευξη: Χρυσόστομος Τρίμμης
Είναι τελικά εισαγόμενη η ακρίβεια ή υπάρχουν και εσωτερικοί παράγοντες; Αν ναι, ποιοι και γιατί;
Είναι βέβαιο ότι ένα κομμάτι της ανόδου του πληθωρισμού και της αύξησης του δείκτη τιμών καταναλωτή, είναι εισαγόμενο, με την έννοια ότι ξεκίνησε σε μία συγκεκριμένη χρονική συγκυρία. Είχαμε ήδη μεγαλύτερο του ευρωπαϊκού μ.ό. πληθωρισμού πριν από την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, αλλά στην πραγματικότητα το φαινόμενο άρχισε να δείχνει τα δόντια του από τη στιγμή που έγινε αυτό. Γιατί όμως αυτό προκαλεί πληθωρισμό; Γιατί η Ουκρανία αφενός είναι ένας μεγάλος εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων τα οποία αποτελούν τη βάση για άλλα τρόφιμα. Πάρτε για παράδειγμα το σιτάρι, με την Ουκρανία να είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σίτου. Ποιος δεν χρησιμοποιεί αλεύρι; Το ίδιο συμβαίνει και με τις ζωοτροφές. Έτσι υπήρχε μία αρχικά μία δυσκολία εξαγωγής αυτών των προϊόντων. Μετά από μερικούς μήνες χάρη διαφόρων συμφωνιών άρχισαν να κυκλοφορούν, αλλά όχι στον βαθμό και με φυσιολογική ροή πριν την έναρξη του πολέμου. Ένα μικρό ή ένα μεγαλύτερο μέρος του πληθωρισμού, κανείς βέβαια δεν το έχει μετρήσει, είναι εισαγόμενο. Από την άλλη δεν είναι όλο εισαγόμενο, βλέποντας άλλες χώρες να τα καταφέρνουν καλύτερα και να έχουν μία αντιμετώπιση του πληθωρισμού καλύτερη από τη δική μας.
Γιατί υπάρχει διαφορά στις αυξήσεις προϊόντων μεταξύ Ελλάδας και άλλων χωρών της Ευρώπης; Πρόκειται για πληθωρισμό απληστίας όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση;
Έχουμε σε έναν βαθμό, διότι υπάρχει μία άνοδος των τιμών σε ορισμένα προϊόντα που είναι εντελώς δυσεξήγητη. Όλοι είδαμε την ιστορία με το βρεφικό γάλα. Το γάλα βρεφικής ηλικίας που είναι εισαγωγής στην Ελλάδα είναι μέχρι και 10 ευρώ ακριβότερο στο κουτί των 800 gr. 24 ευρώ είναι η μέση τιμή στην Ελλάδα, ενώ στη Γερμανία είναι 17 ευρώ, στην Ισπανία 23, στην Πορτογαλία 17 και στη Ρουμανία 15 ευρώ. Άρα δεν μπορεί το ίδιο κουτί γάλα, που πολλοί το εισάγουν να είναι φθηνότερο εκεί και ακριβότερο εδώ. Αυτό έχει να κάνει με τους εισαγωγείς που επωφελούνται από τη γενικότερη ανακατωσούρα που υπάρχει στην αγορά και την ανάγκη των καταναλωτών για να αγοράσουν το προϊόν. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα προϊόντα, όπως οι βρεφικές πάνες που πωλούνται ακριβότερα στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες.
Υπάρχουν όμως και ελληνικά προϊόντα, τα οποία κοστίζουν το ίδιο ή είναι και ακριβότερα σε σχέση με αντίστοιχα εισαγόμενα.
Αυτή είναι η απληστία που λέγαμε. Βλέπουν οι Έλληνες κατασκευαστές τις τιμές των άλλων προϊόντων και ακολουθούν. Αφού λοιπόν βλέπουν και τους καταναλωτές αναγκαστικά να τ’ αγοράζουν διαμορφώνουν και τις τιμές. Δεν θα αλλάξει ο καταναλωτής ρυθμό αγοράς ενός αναγκαίου προϊόντος επειδή η τιμή του «τσιμπάει» αλλά θα κόψει από αλλού. Άρα, οι εισαγωγείς και οι έμποροι βασικών προϊόντων έχουν υψηλά κέρδη, με την κυβέρνηση πάντως να έχει επέμβει.
Από την άλλη δεν επιτρέπεται η Ελλάδα να έχει ακριβότερα αγροτικά προϊόντα, όπως το ελληνικό γάλα.
Αν δείτε τη σύγκριση της τιμής του ενός λίτρου, η Ελλάδα έχει ένα από τα ακριβότερα γάλατα στην Ευρώπη. Μιλάμε για ελληνικό γάλα. Από την άλλη ακούμε τους κτηνοτρόφους να είναι οργισμένοι, επειδή το διαθέτουν πολύ φθηνά. Εδώ έχουμε το πρόβλημα με την έκφραση «μεσάζοντες», είτε όπως είναι ο σωστός ορισμός «ολιγοπωλιακή συγκρότηση της ελληνικής αγοράς αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων».
Έχουμε καρτέλ στην αγορά;
Δεν μπορώ να το ισχυριστώ χωρίς στοιχεία. Κάποτε σε μία συζήτηση με επικεφαλής συνεταιρισμού, μου έλεγε για τις πρακτικές μεγάλων εταιρειών για το πώς παρεμβαίνουν για να τους υποχρεώσουν ν’ ανεβάσουν την τιμή πχ του γάλακτος για να μην είναι πολύ διαφορετική από αυτές μεγαλύτερων εταιρειών. Οι ελληνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να πωλούν φθηνότερα, αλλά δεν τις αφήνουν μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, γιατί δεν θέλουν να βγάλουν από τα ράφια τα άλλα προϊόντα. Τους λένε ότι δεν θα μπουν στα ράφια αν δεν ανεβάσουν τις τιμές.
Η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα και τα ακριβά καύσιμα
Είπατε ότι η κυβέρνηση έχει πάρει μέτρα. Είναι το ίδιο αποτελεσματικά με αυτά άλλων χωρών;
Φωνάζω από το 2022 και λέω ότι ήταν η ευκαιρία τότε η κυβέρνηση να μειώσει τον ΦΠΑ στα τρόφιμα. Δεν είχα πει για γενική μείωση. Σε άλλες χώρες, πχ στη Γαλλία, έχοντας προσωπική εμπειρία, τα τρόφιμα έχουν ΦΠΑ 6,6%! Είναι δυνατόν ο Γάλλος με ελάχιστο μισθό 1700-1800 ευρώ τον μήνα, να αγοράζει τα τρόφιμα με 6,6%, και στην Ελλάδα με βασικό μισθό 780 ευρώ να τα αγοράζουμε με 13 και 24%;
Πάντως σε άλλα προϊόντα, πχ απορρυπαντικά, οι τιμές δεν είναι κακές. Αλλά στα τρόφιμα και μάλιστα στα ελληνικά τρόφιμα, οι τιμές είναι υψηλές. Επίσης έχουμε και το κόστος των καυσίμων και ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης είναι υψηλός στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες. Όλα αυτά ενώ η Ελλάδα έχει το πλεονέκτημα σε σχέση με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, διαθέτοντας μεγάλα διυλιστήρια!
Οι αρμόδιοι υπουργοί πανηγυρίζουν για την… υπεραπόδοση των εσόδων. Αυτό όμως σημαίνει ότι έχουμε μεγάλους φόρους! Μας τα πήραν δηλαδή με πιο έντονο τρόπο!
Ο πρωθυπουργός είχε ισχυριστεί πάντως ότι και να μειωνόταν ο ΦΠΑ δεν θα έπεφταν οι τιμές.
Τι έκανε όμως στη συνέχεια ο αρμόδιος υπουργός; Έβαζε ελέγχους στις τιμές των προϊόντων, κάτι που έπρεπε να γίνει εξ αρχής, για να δει αν κρατούν τα προϊόντα χαμηλές τιμές. Έχουμε πχ το καλάθι του νοικοκυριού. Πώς παρακολουθεί αν σέβονται τα σούπερ μάρκετ τον κανόνα αυτόν, και δεν μπορεί να δει αν μειωνόταν ο ΦΠΑ αν έπεφταν οι τιμές;
Υπάρχει όμως και η άποψη ότι στο καλάθι του νοικοκυριού τα προϊόντα είναι λίγα και δεύτερης κατηγορίας ποιοτικά.
Κι αυτό ένα φαινόμενο απληστίας είναι. Να ξέρετε ότι αν οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ αν δεν συνεργάζονται, τουλάχιστον η μία μιμείται τη συμπεριφορά της άλλης. Δεν είναι δύσκολο να βλέπουν και να συγκρίνουν τιμές, με μία απλή περιήγηση στο διαδίκτυο.
Ποια είναι άλλα μέτρα που θα μπορούσαν να παρθούν για να αντιμετωπιστεί το αυξημένο κόστος για τα ελληνικά νοικοκυριά;
Καλύτερος έλεγχος στην αγορά, μαζί με τη μείωση του ΦΠΑ. Χρειάζονται αυστηροί έλεγχοι, συστηματικοί. Όχι μόνο με το να πέφτουν πρόστιμα.
Το προηγούμενο διάστημα έγινε αύξηση του κατώτατου μισθού κάποιες φορές, ενώ ακολουθεί μία ακόμη τον ερχόμενο Απρίλιο. Αυτό δίνει ανάσες ή επιβαρύνει τις επιχειρήσεις με περαιτέρω εργοδοτικό κόστος;
Προφανώς δίνει ανάσες στον καταναλωτή. Ο κανόνας που ακολουθούμε στα Οικονομικά βέβαια για το αν μπορεί μία επιχείρηση να δώσει αυξήσεις είναι να συγκρίνουμε πόσο είναι η αύξηση του μισθού σε σχέση με την παραγωγικότητα κάθε εργαζόμενου. Αν έχουμε μία αύξηση 20 ευρώ πχ, ο εργαζόμενος αποδίδει περισσότερα, τότε καλώς δίνονται αυξήσεις. Βέβαια, ο βασικός μισθός στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ χαμηλός, και οι αυξήσεις αυτές δεν τους πιάνουν όλους.
Οι μισθοί, οι τράπεζες και το μέλλον
Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για το βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο μέλλον όσον αφορά την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων καταναλωτών;
Δυστυχώς είναι ένα θέμα που έχει πολλούς παράγοντες που επιδρούν στο φαινόμενο της ακρίβειας, όπως το αισθάνονται οι καταναλωτές. Έχουμε και τις γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως με τη διώρυγα του Σουέζ και τα εμπορικά πλοία αναγκάζονται να κινούνται γύρω από την Αφρική. Αυτό σημαίνει ότι και οι τιμές πώλησης αυξάνονται με βάση την αύξηση των μεταφορικών, πχ από την Κίνα. Γι’ αυτό και ανησυχεί και η παγκόσμια κοινότητα. Αν δεν λυθούν και τα γεωπολιτικά, ό,τι και να κάνει η κυβέρνηση, που κατά τη γνώμη μου προσπαθεί αλλά όχι αρκετά δεν θα βρει λύσεις. Αντέξαμε βέβαια μία δεκαετή κρίση με πτώση του εισοδήματος 25-27%. Μπορεί και του χρόνου βέβαια τα πράγματα να είναι πολύ καλύτερα, μπορεί να περάσει και μία δεκαετία, δεν μπορεί να ξέρει κανείς.
Ποιος ο ρόλος των ελληνικών τραπεζών στην όλη κατάσταση και πόσο αυτή επηρεάζεται από τις περιορισμένες δυνατότητες δανεισμού που φαίνεται ότι συνεχίζουν να υπάρχουν, ενώ έρχονται και περισσότερες χρεώσεις για τον μέσο πολίτη;
Είναι μία σωστή επισήμανση. Ακόμη και η κυβέρνηση μίλησε γι’ αυτά. Οι επιπλέον χρεώσεις είναι απαράδεκτες. Γενικά οι τράπεζες δεν συμπεριφέρονται με βάση το συμφέρον του καταναλωτή, ενώ τις έχουμε κεφαλαιοποιήσει και τις έχουμε σώσει τέσσερις φορές! Αυτό έγινε σε βάρος των Ελλήνων φορολογούμενων.
Οι επιβαρύνσεις και για τις μικρομεσαίες ειδικά επιχειρήσεις. Η άποψη ότι συνεχίζεται μία βίαιη αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της χώρας με φόντο την ισχυροποίηση των μεγάλων επιχειρήσεων και την εξάλειψη των μικρομεσαίων, συγκεντρώνει αρκετούς υποστηρικτές. Την αποδέχεστε και γιατί;
Αυτό είναι ένα φαινόμενο των τελευταίων 40 ετών. Δυστυχώς το 95-96% των ελληνικών επιχειρήσεων απασχολεί λιγότερα από πέντε άτομα. Αυτές από τη φύση τους δεν είναι παραγωγικές. Η λύση είναι αντί να έχεις πχ τρία λογιστικά γραφεία να έχεις ένα με τρεις λογιστές. Η λύση είναι η συνένωση δυνάμεων. Αυτό πχ με τον λογιστή της γειτονιάς είναι ένα φαινόμενο εντελώς αντιπαραγωγικό.
