Τα Αμπελάκια Λάρισας βρίσκονται στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών. Είναι χτισμένα στη βορειοδυτική πλαγιά του όρους Όσσα, στα 384 μέτρα υψόμετρο. Φημίζονται για αρκετά, δημιουργώντας προσδοκίες για ένα ταξίδι στη Θεσσαλία. Τα εντυπωσιακά αρχοντικά είναι ένα από αυτά. Εκεί ιδρύθηκε ο πρώτος αγροτικός συνεταιρισμός του κόσμου, το 1778. Πόλος έλξης είναι και οι ταβέρνες, δεν είναι λίγοι αυτοί που σχεδιάζουν να φάνε εκεί ενώ διαμένουν σε άλλα σημεία της ευρύτερη περιοχής.
Η ξεχωριστή ιστορία τους
Τα Αμπελάκια πήραν την ονομασία τους στα μέσα του 14ου αιώνα. Ο οικισμός λέγεται πως οφείλει το όνομά του στα αμπέλια της περιοχής, με τους κατοίκους να ασχολούνται εκείνα τα χρόνια με την αμπελουργία. Το μοναδικό και ξεχωριστό που συνέβη στα Αμπελάκια, και δεν γίνεται κάποια υπερβολή στους χαρακτηρισμούς, ήταν η δημιουργία του πρώτου αγροτικού συνεταιρισμού στον κόσμο! Την «Κοινή Συντροφία», όπως ήταν ο τίτλος της. Μια πρωτοποριακή κίνηση που έγινε το 1778 και η φήμη του χωριού ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα, φτάνοντας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ένας σημαντικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη στα Αμπελάκια ήταν πως επί τουρκοκρατίας το χωριό δεν κατοικούνταν από Τούρκους. Με αυτόν τον τρόπο οι κάτοικοί του είχαν καταφέρει να διατηρήσουν κάποια σημαντικά προνόμια. Και μπορεί να κατέβαλαν φόρο υποτέλειας στον τούρκο κατακτητή, αλλά είχαν ελευθερία στην αυτοδιοίκηση με αποτέλεσμα να ασκούν οικονομικές δραστηριότητες που τους διατηρούσαν σε υψηλό βιωτικό επίπεδο. Λόγω της οικονομικής επιφάνειας της περιοχής, αρκετοί έμποροι συμμετείχαν ενεργά στην οικονομική ενίσχυση του αγώνα για την απελευθέρωση, ενώ κάποιοι ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας.
Τι αξίζει να δεις στα Αμπελάκια Λάρισας
Το αρχοντικό Σβαρτς ή Γεώργιου Μαύρου. Το αρχοντικό του Γεώργιου Μαύρου ή Σβαρτς είναι από τα πιο εντυπωσιακά σπίτια που υπάρχουν στα Αμπελάκια – για πολλούς θεωρείται το πιο εντυπωσιακό. Ο Γεώργιος Μαύρος διετέλεσε πρόεδρος του συνεταιρισμού Το «Σβαρτς» του το έδωσαν οι Γερμανοί με τους οποίους εμπορευόταν. Το τριώροφο αρχοντικό χτίστηκε μεταξύ 1787 και 1798.
Στο εσωτερικό του διαθέτει ξύλινη επένδυση ενώ η διακόσμηση περιλαμβάνει ξυλόγλυπτες οροφές και τοιχογραφίες. Θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα- παντρεύοντας όμως στοιχεία και από την Ανατολή.
Ελληνομουσείον – Μανιάρειος σχολή. Το σχολείο που ιδρύθηκε το 1749 στο χωριό ονομάστηκε Ελληνομουσείον. Στις αίθουσές του βρέθηκαν και δίδαξαν μερικοί από τους μεγαλύτερους δασκάλους του γένους – ο Άνθιμος Γαζής, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Κωνσταντίνος Κούμας. Εκεί φοιτούσαν εκατοντάδες μαθητές καλύπτοντας τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής και διδάσκονταν, μεταξύ άλλων, φιλοσοφία, αρχαία ελληνικά, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες. Η επένδυση των Αμπελακιωτών στην εκπαίδευση ήταν τέτοια που η κοινότητα με έξοδά της κάλυψε την έκδοση του Άνθιμου Γαζή το «Λεξικό της ελληνικής γλώσσας», το οποίο τυπώθηκε στη Βιέννη το 1809. Το σχολείο άρχισε να έχει πτωτική πορεία όταν πτώχευσε ο συνεταιρισμός και χρόνια αργότερα ο ρόλος του αντικαταστάθηκε από τη Μανιάρειο Σχολή.
Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Αμπελακίων. Το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Αμπελακίων Λάρισας εγκαινιάστηκε το 2001 με σκοπό να διατηρήσει την πολιτιστική κληρονομιά της κοινότητας. Φιλοξενείται στο αρχοντικό του Μολά, το οποίο, σύμφωνα με τη σελίδα στο Facebook Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Αμπελακίων Λάρισας, αγοράστηκε από το ζεύγος Ξενοφώντα και Φανής Καντώνια και δωρήθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο. Διαθέτει 9 χώρους για έκθεση αντικειμένων και τα εκθέματα ταξιδεύουν τον επισκέπτη σε μια άλλη εποχή. Διαφορετική και περισσότερο ένδοξη.
Οι ταβέρνες στα Αμπελάκια
Στα Αμπελάκια θα βρεις παραδοσιακές ταβέρνες που σερβίρουν γευστικά πιάτα. Εκεί δεν πας για το γκουρμέ της υπόθεσης αλλά για το πιάτο της ελληνικής εξοχής. Το περιβάλλον είναι φιλικό και το προσωπικό ευγενικό. Αν προτιμήσεις γεύσεις στα κάρβουνα, θα φας κοντοσούβλι, μπιφτέκι αλλά και τα υπόλοιπα καθιερωμένα πιάτα κρεατικών. Τα Σαββατοκύριακα ή τις Αργίες, κάποιες ταβέρνες έχουν ζωντανή μουσική.
Πώς να πάω στα Αμπελάκια
Τα Αμπελάκια Λάρισας βρίσκονται 33 χιλιόμετρα μετά τη Λάρισα, στην είσοδο της Κοιλάδας των Τεμπών. Αφού καλυφθούν τα 350 χιλιόμετρα που χωρίζουν τη Λάρισα από την Αθήνα, θα φτάσεις στον προορισμό σου μετά από περίπου 30 λεπτά. Να υπολογίζεις πως το ταξίδι θα ξεπεράσει τις 4 ώρες και ένα τέταρτο – ενδεχομένως να έχει μεγαλύτερη διάρκεια ανάλογα με τις στάσεις που θα γίνουν.
Η σημερινή εικόνα του οικισμού μπορεί να μην ταυτίζεται με το ένδοξο παρελθόν του αλλά τα Αμπελάκια παραμένουν ένας προορισμός που καταφέρνει να παντρέψει το χθες με το σήμερα. Περπατώντας στα σοκάκια, θα νιώσεις τα χρόνια της πρωτοπορίας και της ευημερίας. Θα επιστρέψεις ξανά στο παρόν αλλά μια σημαντική στάση στο παρελθόν. Γιατί τα Αμπελάκια Λάρισας έχουν κάτι καλό να σου διηγηθούν…
Πηγή: https://exploringgreece.tv/
