Οι φτωχότεροι κινδυνεύουν να πληγούν περισσότερο από έναν εμπορικό πόλεμο, προειδοποίησε η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, μετά την ανακοίνωση της Ουάσιγκτον ότι θα επιβάλει δασμούς στον εισαγόμενο χάλυβα και το αλουμίνιο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Μεξικό και τον Καναδά. Aυτή η δήλωση έγινε μετά από την δήλωση του προέδρου της Αμερικής ότι οι ΗΠΑ αποφάσισαν να μην παρατείνουν την προσωρινή εξαίρεση που είχαν παραχωρήσει στην Ε.Ε., το Μεξικό και τον Καναδά και σύντομα θα επιβάλουν δασμούς ύψους 25% για τον εισαγόμενο χάλυβα και 10% για το αλουμίνιο.
O εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ φαίνεται ότι μπορεί να ανατρέψει στρατηγικές ισορροπίες και κολοσσιαία οικονομικά συμφέροντα σε παγκόσμια κλίμακα, με ανυπολόγιστες συνέπειες. Μπορεί να οδηγηθούμε ενδεχομένως και σε μια γερή υποτίμηση του αμερικανικού δολαρίου; Να γυρίσει δηλαδή ο κόσμος ολόκληρος τούμπα, οι αγορές, οι επενδύσεις και η παραγωγή; Εως πού, αλήθεια, μπορεί να φθάσει ο πόλεμος αυτός που ξεκίνησε με τους δασμούς, όταν δείχνει τέτοια επιμονή ο Τραμπ στην πολιτική της αναδίπλωσης, βάζοντας απέναντι ακόμη και τους Βρετανούς, τους πιο παραδοσιακούς του συμμάχους;
Ένας σοβαρός εμπορικός πόλεμος – στον οποίο ο καθένας επιβάλλει δασμούς σε όλους τους άλλους – οδηγεί σε υψηλότερο παγκόσμιο πληθωρισμό, σε αυστηρότερη νομισματική πολιτική και βραδύτερη ανάπτυξη. Η συρρίκνωση αυτή ενισχύεται εάν οι τιμές των μετοχών μειωθούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ανοικτές οικονομίες με εμπορικά πλεονάσματα – όπως η ευρωζώνη – πλήττονται περισσότερο σε αυτό το σενάριο, πόσο μάλλον η χώρα μας η οποία βρίσκεται σε μία εύθραυστη οικονομική κατάσταση.
Αυτές οι εξελίξεις μόνο καλά σημάδια δεν προμηνύουν για την χώρα μας. Υπάρχουν ελληνικά επιχειρηματικά συμφέροντα που θίγονται από τον οικονομικό πόλεμο που ξεκίνησε ο πρόεδρος της Αμερικής. Εταιρείες με διεθνοποιημένη αντίληψη, παραγωγικές, ανταγωνιστικές και με σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα, ιδίως στους κλάδους του χάλυβα και του αλουμινίου, οι οποίες μπορεί να επηρεαστούν ή να αναγκαστούν μεθαύριο να αναπροσαρμόσουν την επιχειρηματική τους στρατηγική, τις θέσεις τους στις μεγάλες αγορές κ.ο.κ. Επίσης η ΕΕ θα αντιδράσει με αντίποινα θα βάλει δασμούς σε αμερικάνικα προιόντα κάτι που σημαίνει αύξηση του κόστους στην παραγωγή εάν πρόκειται για Α ύλες ή στην τσέπη του καταναλωτή εάν πρόκειται για εμπορεύματα. Επομένως κάνοντας μία τέτοια κίνηση αλλάζει και η αγοραστική ζήτηση, άρα μεταβάλλονται όλες οι ροές σε επιχειρήσεις μεγάλες και κλάδους της οικονομίας. Παραγγελίες, πιστώσεις, αξίες, απασχόληση. Είναι απίστευτου βάθους οι επιπτώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν από την ένταση και τη διάρκεια ενός τέτοιου παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Απαιτείται μεγάλη προσοχή και ετοιμότητα από την χώρα μας.
Ηδη η χώρα μας βρίσκεται σε δεινή θέση ως αναφορά την πραγματική ιδιωτική κατανάλωση, καθώς το 2017 διατηρήθηκε σε επίπεδα κατά 23% χαμηλότερα από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και κατά 27% από τον μέσον όρο της Ευρωζώνης. Επιπλέον στο 67% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανήλθε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2017, σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις της Eurostat, υποχωρώντας κατά μία ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση με το 2016. Σε όρους πραγματικής ιδιωτικής κατανάλωσης τα ελληνικά νοικοκυριά κατατάσσονται στη 19η θέση, κάτω από χώρες όπως η Λιθουανία (στο 88% του μέσου ευρωπαϊκού όρου) και την Τσεχία (στο 80% του μέσου ευρωπαϊκού όρου). Σε όρους ΑΕΠ πέφτει ακόμη χαμηλότερα, στην 24η θέση μεταξύ των «28» με τη Λετονία να βρίσκεται επίσης στο 67% του μέσου ευρωπαϊκού όρου και να ακολουθούν η Ρουμανία (στο 63% του μέσου ευρωπαϊκού όρου ή 63 μονάδες αγοραστικής δύναμης), η Κροατία (61 μονάδες) και τέλος η Βουλγαρία (46 μονάδες), που παραμένει η χώρα με τους φτωχότερους πολίτες.
Για να αντιληφθεί κάποιος καλύτερα το παραπάνω, αρκεί να πούμε ότι οι ονομαστικές δαπάνες ανά κάτοικο στην Ελλάδα υποχώρησαν από 17.008 ευρώ το 2008 σε 12.929 ευρώ το 2017. Στους αριθμούς αυτούς αποτυπώνονται στην πραγματικότητα η λεγόμενη εσωτερική υποτίμηση και η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, ενώ γίνεται εύκολα αντιληπτό για ποιο λόγο έβαλαν «λουκέτο» εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις, κυρίως εμπορικές. Να σκεφτεί κανείς ότι στην Ιταλία, στην Ιρλανδία και στην Κύπρο η κατά κεφαλήν πραγματική κατανάλωση βρέθηκε σε επίπεδα έως 10% κάτω από τον μέσο κοινοτικό όρο, παρά το γεγονός ότι οι δύο από τις τρεις χώρες βρέθηκαν τα προηγούμενα χρόνια σε καθεστώς μνημονίου, ενώ και στην Ιταλία εφαρμόστηκαν μέτρα λιτότητας.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε δύσκολη θέση και το γεγονός ότι βρίσκεται στην αγκαλιά της ΕΕ αυτήν την περίοδο της προσφέρει μία αίσθηση ασφάλειας. Ωστόσο η Ελλάδα πρέπει να συνέλθει όσο γρηγορότερα γίνεται και να μπει σε αναπτυξιακή τροχιά. Οι περικοπές στις συντάξεις και το «ξεζούμισμα» της μεσαίας τάξη με την υπερφορολόγηση δεν βοηθάει ούτε την κατανάλωση ούτε τις επενδύσεις, παράγοντες βασικούς για την πραγματική ανάπτυξη. Θα υπάρξουν πολλές αναταράξεις σε διεθνές επίπεδο. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στις αποφάσεις μας ως χώρα αφού σύντομα θα βγούμε στα ανοιχτά νερά να κολυμπήσουμε μόνοι μας και τότε σίγουρα θα χρειαστούμε σωσίβια μέχρι να μάθουμε να επιπλέουμε ξανά χωρίς αυτά.
*BEng MSc AMIEE MILT Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων
