Σε ένα ακροδεξιό παραλήρημα ο Άδωνις Γεωργιάδης, αυτός ο κολοσσός του πολιτικού στοχασμού, ζητά την παραδειγματική τιμωρία των συλληφθέντων στη διαδήλωση κατά της ψήφισης του χουντικού νόμου, που παραβιάζει το Σύνταγμα για το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και το διαδηλώνειν, έναν νόμο δηλαδή ο οποίος ψηφίζεται σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης και αναστάτωσης όπου απειλούνται τα δικαιώματα του λαού, όταν δεν υπάρχουν λεφτά και δουλειές, εν μέσω εξέλιξης της πανδημίας, ένα νόμο πανουκλιασμένο που μέσα του φέρει το βακτήριο της χολέρας. Ολέθρια καταστροφικό για την κοινωνική συνοχή.
Η προσφιλής έννοια των δεξιών «ανομία του όχλου», μάλιστα σήμερα οροθετείται με έννοιες όπως μπαχαλάκηδες, αναρχικοί, τρομοκράτες εξετάζεται από την πολιτική και νομική θεωρία ως «πολιτική ανυπακοή» (civil disobedience) . Σύμφωνα, με τη συνταγματική θεωρία οι πολίτες έχουν παραχωρήσει με σιωπηρή συναίνεσή στο Σύνταγμα και στην κυβέρνηση υπακοή υπογράφοντας ένα κοινωνικό συμβόλαιο, σε αντάλλαγμα, όμως, η κυβέρνηση οφείλει να προάγει νόμους για το κοινό καλό, τη δικαιοσύνη, τη Δημοκρατία. Η Δημοκρατία και η ηθική, η νομιμότητα και η νομιμοποίηση είναι ζεύγη αλληλένδετα αλλά πλέον βαθιά δηλητηριασμένα. Ενίοτε, λοιπόν, η πολιτική ανυπακοή, η δημοκρατική αντίσταση, που εκφράζονται με πορείες, ή ειρηνικές διαδηλώσεις, αποτελούν μέρος του δημοκρατικού πολιτεύματος. Καθότι, η Δημοκρατία και η Δικαιοσύνη, η νομιμότητα και η νομιμοποίηση καταλύονται, το χρέος της υπακοής παύει να υφίσταται. Εξάλλου, όπως σωστά, επισημαίνει ο Ρουσώ ο λαός είναι τόσο νομοθέτης όσο και υποκείμενος στο νόμο, είναι κύριος και συνάμα υπήκοος. Η υποχρέωση, λοιπόν, υπακοής αίρεται όταν ο νόμος συγκρούεται με συνταγματική αρχή. Ακόμη, ο νόμος αναιρείται όταν πέσει σε ανυποληψία. Όταν συνεχώς ο ισχυρός παρανομεί ατιμωρητί τότε το νόημα της υπακοής εξαλείφετε. Σε μια χώρα όπου η ανυποληψία του πολιτικού συστήματος με τις υποθέσεις Siemens και Novartis να έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις, και η δικαστική εξουσία διέπεται από άπειρες αγκυλώσεις και λειτουργεί μονίμως υπέρ των ισχυρών παρατηρείται το φαινόμενο που περιέγραψε ο Θορώ και αποδεικνύεται επίκαιρος ως σήμερα “Αν κάποιος που δεν έχει περιουσία αρνηθεί έστω και μία φορά να δώσει εννιά σελίνια στο κράτος, μπαίνει στη φυλακή για χρονικό διάστημα που δεν περιορίζεται από κανένα νόμο που γνωρίζω και επικαθορίζεται μόνο από τη διακριτική ευχέρεια εκείνων που τον φυλάκισαν. Αν όμως κλέψει από το κράτος ενενήντα φορές εννιά σελίνια, σύντομα αφήνεται ελεύθερος και πάλι.” Πόσα τέτοια παραδείγματα δεν είδαμε τελευταία από την ελληνική δικαιοσύνη, σε τέτοιο σημείο μάλιστα που να αναρωτιόμαστε μα τι κάνει επιτέλους η Δικαιοσύνη; Όταν η κοινωνία φτάσει σε τέτοιο σημείο θεσμοποιημένης ανομίας τότε ο νόμος καθίσταται άχρηστος και ανενεργός.
Μια σειρά από παραδείγματα ανυπακοής σας γράφω εδώ ενδεικτικά για να δούμε ιστορικά το ρόλο της ανυπακοής. Στην πρώτη θέση η άρνηση της Αντιγόνης του Σοφοκλή να υποταχθεί στην τυραννία του Κρέοντα. Η Αντιγόνη δείχνει ανυπακοή στους νόμους του τυράννου και υπερασπίζεται τους άγραφους νόμους ούτως ώστε να θάψει τον αδελφό της, τον Πολυνείκη. Σύμβολο η Αντιγόνη του ορθού πράττειν, τίθεται υπεράνω των θετών νόμων, αφού ο Κρέων μετανοεί για τις πράξεις του. Αργότερα, έχουμε σωρεία αγώνων για τα πολιτικά και εργατικά δικαιώματα, αγώνες κατά του ρατσισμού, αγώνες των σουφραζετών για τα δικαιώματα των γυναικών, η εξέγερση του Μάη του ’68, σε όλο τον κόσμο, οι επαναστάσεις της Λατινικής Αμερικής κατά των δικτατορικών καθεστώτων, η εξέγερση κατά της Χούντας, το Πολυτεχνείο, ακόμη και το νέο κίνημα στην Αμερική Black Lives Matter. Η ανυπακοή σε τέτοιες περιπτώσεις, όχι μόνο δεν σημαίνει παρανομία αλλά είναι επιβεβλημένη από την ηθική συνείδηση και την πολιτική πίστη στις αρχές της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Η ανυπακοή έχει αλλάξει καθεστώτα, συντάγματα, νόμους στην παγκόσμια ιστορία. Μολονότι αποδεχόμαστε την υπακοή στο Σύνταγμα και στην κυβέρνηση δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε όλες τις πολιτικές της άνευ όρων. Μία καταστροφική ή και άδικη πολιτική δεν σημαίνει νομιμοποίηση, αντιθέτως και σύμφωνα με όσα γράφει Henry David Thoreau στο δοκίμιο του Αντίσταση στην Αστική Κυβέρνηση ή Περί του Καθήκοντος της Πολιτικής Ανυπακοής “Άδικοι νόμοι υπάρχουν. Θα αρκεστούμε να τους υπακούμε ή θα προσπαθήσουμε να τους διορθώσουμε, αλλά θα τους υπακούμε μέχρι να τα καταφέρουμε, ή θα τους παραβιάσουμε αμέσως;” Έτσι, λοιπόν, κι εμείς στα βήματα της Αντιγόνης, επειδή ψηφίστηκε κάποιο αποτρόπαιο νομοσχέδιο με χουντικές παραμέτρους σε μια εποχή που η καταστολή είναι το πρώτο μέλημα ολόκληρου του παγκοσμιοποιημένου χωριού δεν σημαίνει ότι πρέπει να τον σεβαστούμε. Η ανυπακοή είναι ένα νομιμοποιημένο μέρος της πολιτικής κουλτούρας μας δηλώνουν ακόμη και φιλελεύθεροι συνταγματολόγοι και φιλόσοφοι.
1 Αν θέλετε να εντρυφήσετε στο θέμα για την αντίσταση από φιλοσοφική, νομική και ηθική άποψη στο βιβλίο “Philosophy and Resistance in Crisis” Polity, 2014, του Κώστα Δουζίνα.
