«Καμπανάκι» χτύπησε ο ΟΟΣΑ για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της Ελλάδας με τη χώρα μας να έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει κυρίως σε ζητήματα διαχείρισης αποβλήτων, ανακύκλωσης, σπατάλης νερού, αντιμετώπισης των αέριων ρύπων αλλά και της θωράκισης από την κλιματική αλλαγή.
Η τελευταία μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ελλάδας που παρουσιάστηκε σήμερα από τον ΟΟΣΑ, μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη για τη χώρα μας, καθώς όπως σημειώνεται μέχρι το τέλος του αιώνα, η βροχή αναμένεται ότι θα μειωθεί μεταξύ 5% και 19% σε όλη την επικράτεια, ενώ η θερμοκρασία του αέρα προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 3 ºC με 4,5 ºC. Οι πρωταρχικοί συναφείς κίνδυνοι είναι η άνοδος της στάθμης των υδάτων και η έλλειψη γλυκών υδάτων.
«Χωρίς την ανάληψη δράσης, η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του ΑΕΠ κατά 2% ετησίως έως το 2050 και να φθάσει έως και 6% το 2100». Η γεωργία είναι ένας από τους κλάδους που θα δεχθεί το σοβαρότερο πλήγμα, αλλά ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό και στις παράκτιες περιοχές θα επηρεάσει ιδιαίτερα τα έσοδα των νοικοκυριών και την οικονομία.
Ενα από τα ζητήματα, για τα οποία η χώρα μας εξακολουθεί να παίρνει «κόκκινη κάρτα» είναι συνεχιζόμενη ταφή του 80% των αστικών αποβλήτων με τον ΟΟΣΑ να εκτιμά πως βάσει αυτών των στοιχείων, είναι «απίθανο» να επιτευχθεί ο στόχος του 50% για την επαναχρησιμοποίηση/ανακύκλωση στην Ελλάδα έως το 2020. Σημειώνει επίσης πως στα μέσα του 2018, περισσότεροι από 50 χώροι διάθεσης αποβλήτων δεν πληρούσαν τις απαιτήσεις της ΕΕ, ενώ εξακολουθούν να υφίστανται μεγάλες ελλείψεις όσον αφορά τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων. Η έκθεση θεωρεί αναγκαίο βήμα το κλείσιμο και αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων.
Στις μεγάλες προκλήσεις που διαπιστώνει η έκθεση συγκαταλέγονται:
Ενεργειακό μίγμα βασισμένο στα ορυκτά καύσιμα
Κυριαρχία των οδικών μεταφορών και γηραιός στόλος οχημάτων
Επικράτηση της υγειονομικής ταφής και περιθώρια βελτίωσης των υποδομών για τα απόβλητα
Υψηλά επίπεδα άντλησης γλυκών υδάτων, αναμονή εντεινόμενων πιέσεων λόγω λειψυδρίας
Την ίδια στιγμή, παρά το γεγονός ότι υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού εγκλήματος, η εφαρμογή του φαίνεται να είναι πλημμελής εξαιτίας και αντικειμενικών προβλημάτων. Ετσι, σύμφωνα με την έκθεση, τα υψηλά ποσοστά μη συμμόρφωσης υπονομεύουν την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής. Παρά τα υψηλά ποσοστά μη συμμόρφωσης όμως καταγράφηκαν σημαντικές περικοπές προσωπικού που οδήγησαν σε μειωμένη παρακολούθηση της κατάστασης με αποτέλεσμα οι επιθεωρήσεις να είναι αντιδραστικές και σπάνια να προγραμματίζονται βάσει κινδύνου και τα 2/3 των διοικητικών προστίμων που επιβάλλονται για παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας να παραμένουν απλήρωτα.
Κριτική ασκεί η έκθεση και για τα κοινωνικά τιμολόγια, υπογραμμίζοντας ότι δεν ήταν αποτελεσματικά ώστε να φθάσουν στους φτωχότερους, ενώ μειώνουν τις επενδυτικές δυνατότητες. «Οι άμεσες πληρωμές, που δεν συνδέονται με τη χρήση ενέργειας ή νερού, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των κοινωνικών ζητημάτων και την προώθηση μιας περισσότερο αποδοτικής χρήσης των πόρων» επισημαίνεται.
Την ίδια στιγμή, οι δημόσιες επενδύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος έχουν μειωθεί παρά τις σημαντικές πιστώσεις από την ΕΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο 2007-2013, μόλις το 13% των πιστώσεων του Ταμείου Συνοχής δαπανήθηκε για το περιβάλλον. Οι χρηματοδοτήσεις αυξήθηκαν κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020, ιδίως όσον αφορά τα απόβλητα, αλλά τα έργα έχουν καθυστερήσει λόγω ελλιπούς σχεδιασμού και περιορισμών ως προς την ικανότητα των φορέων.
Επιπλέον εξακολουθούν να καταγράφονται ατμοσφαιρικοί ρύποι στις αστικές περιοχές που υπερβαίνουν τα όρια που τίθενται από την νομοθεσία της ΕΕ, με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία και η Ελλάδα υστερεί στην ανάπτυξη ενός εθνικού προγράμματος ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Στο κεφάλαιο των υδατικών πόρων, αν και η Ελλάδα διαθέτει πλούσιους πόρους γλυκών υδάτων, αναμένεται να ενταθούν τα ζητήματα λειψυδρίας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με την έκθεση, παρατηρείται υπέρμετρη άντληση γλυκών υδάτων εξαιτίας της άρδευσης, η οποία ευνοείται από τη μερική ανάκτηση του κόστους, τις μειωμένες τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και τις διαρροές στο σύστημα διανομής νερού. «Προϋποθέσεις για βιώσιμη διαχείριση των υδάτων θα ήταν: οι τιμές να καλύπτουν το κόστος εφοδιασμού και να αντανακλούν την ανεπάρκεια των υδάτων, σε συνδυασμό με αποτελεσματικά γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα».
Αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, η έκθεση σημειώνει πως η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη σταδιακή απολιγνιτοποίηση έως το 2028 και υιοθέτησε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα μέχρι το 2030. Προσθέτει όμως ότι η επίτευξη “ουδετερότητας σε σχέση με το κλίμα” αποτελεί πρόκληση. «Ως μεσογειακή χώρα με χιλιάδες νησιά, η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Θα πρέπει να αναλάβει προσπάθειες προσαρμογής, ειδικά όσον αφορά την ύδρευση, τη γεωργία και τον τουρισμό» υπογραμμίζεται.
Οσον αφορά τη βιοποικιλότητα, επισημαίνεται ότι η κατάσταση διατήρησης των φυσικών ενδιαιτημάτων έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια και είναι εν γένει θετική. Η τελευταία έκθεση που συντάχθηκε σύμφωνα με την Οδηγία της ΕΕ περί οικοτόπων διαπιστώνει ότι οι περισσότεροι (63%) βρίσκονται σε ικανοποιητική κατάσταση, περίπου το ένα τρίτο (33%) είναι σε μη ικανοποιητική-ανεπαρκή κατάσταση και μόλις το 3% βρίσκεται σε μη ικανοποιητική-κακή κατάσταση. Σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΕΕ, η Ελλάδα είχε πολύ καλύτερες επιδόσεις σε όλους τους δείκτες.
Ωστόσο πάνω από το ήμισυ των ειδών (55%) βρίσκεται σε μη ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. Οι κύριες αιτίες είναι η αλλοίωση του τοπίου, ο κατακερματισμός των ενδιαιτημάτων, η λαθροθηρία και η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων.
Τα πουλιά απειλούνται λιγότερο από άλλες κατηγορίες, ενώ έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες για την προστασία επιλεγμένων ειδών τους, όπως ο Δαλματικός πελεκάνος. Ωστόσο, τα κοινά είδη πουλιών έχουν μειωθεί κατά 20% περίπου μεταξύ 2007 και 2016, ακολουθώντας παρόμοια τάση με τις χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης.
«Βρισκόμαστε στην «ίδια σελίδα» με τον ΟΟΣΑ όσον αφορά στις περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η χώρα μας», τόνισε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, στο πλαίσιο διαδικτυακής συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των Περιβαλλοντικών Επιδόσεων της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ για τη δεκαετία 2009-2019. Ο κ. Χατζηδάκης τόνισε ότι η αξιολόγηση αποτυπώνει την πρόοδο που έχει συντελεστεί σε πολλούς τομείς, σημειώνοντας παράλληλα ότι ο ΟΟΣΑ αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα υλοποιεί ένα φιλόδοξο σχέδιο «πράσινης» μετάβασης. Το σχέδιο αυτό θα χρηματοδοτηθεί με κονδύλια άνω των 10 δις. ευρώ που θα προέλθουν από το Ταμείο Ανάκαμψης, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης αλλά και το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027. Μάλιστα, στο ποσό αυτό δεν λαμβάνονται υπόψη τα χρήματα που θα προέλθουν από τα Περιφερειακά Προγράμματα ούτε τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, σημείωσε.
Από την πλευρά του ο Επικεφαλής της Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής του ΟΟΣΑ, Rodolfo Lacy επισήμανε πως η Ελλάδα ανταποκρίθηκε γρήγορα στην πανδημία του κορονοϊού. Ενθάρρυνε τις αρχές να συνεχίσουν προς αυτή την κατεύθυνση δράττοντας την ευκαιρία για την προώθηση μιας ανθεκτικής, πράσινης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάκαμψης. Αξιολογώντας τις Περιβαλλοντικές Επιδόσεις της Ελλάδας, σημείωσε ότι η χώρα μας έχει δρομολογήσει μια φιλόδοξη ενεργειακή μετάβαση, σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης και των μακροπρόθεσμων προκλήσεων της πανδημίας εστιάζοντας στις παρακάτω συστάσεις προς τη χώρα μας για την περαιτέρω βελτίωση των περιβαλλοντικών της επιδόσεων.
Αποτελεσματικότερη χρήση των κοινοτικών κονδυλίων για υποδομές που σχετίζονται με το περιβάλλον.
Υλοποίηση του φιλόδοξου σχεδίου της κυβέρνησης για την απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων έως το 2028 και υποστήριξη της Δίκαιης Μετάβασης από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς των λιγνιτικών περιοχών. Συνέχιση του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών και περαιτέρω προώθηση επενδύσεων σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και σε συστήματα αποθήκευσης.
Ενσωμάτωση της διάστασης της προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε σημαντικούς τομείς, όπως ο τουρισμός και η γεωργία.
Ενσωμάτωση της διάστασης της βιοποικιλότητας στις τομεακές πολιτικές, όπως αυτές των μεταφορών, του τουρισμού, της γεωργίας και της αλιείας.
Κλείσιμο και αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων, που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Ενίσχυση της περιβαλλοντικής διάστασης του φορολογικού συστήματος και κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα.
Ενίσχυση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και του ελέγχου συμμόρφωσης.
