Ένα από τα πιο όμορφα στοιχεία, που συναπαρτίζουν τον διάκοσμο ενός παραδοσιακού σπιτιού, είναι η ξύλινη κούνια του μωρού, η περίφημη «Σαρμανίτσα» της Ηπείρου! Πάνω της θαυμάζεις τα περίφημα με κόπο λαξεμένα καλλιτεχνήματα των έμπειρων μαστόρων της περιοχής και ακούς νοερά τα γλυκά νανουρίσματα μανάδων και γιαγιάδων στα μικρά τους νεογέννητα.
Η «σαρμανίτσα» ή «μπεσίκι», είναι τύπος κούνιας, ευρύτατα διαδεδομένη στα χωριά της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Είναι μικρό ξύλινο φορητό κρεβατάκι, καμωμένο από τρεις κοντόπλατες σανίδες καρφωμένες σε σχήμα σκαφιδιού και στερεωμένες σε δύο άλλες κάθετες με στρογγυλή βάση, πλατύτερη και πιο ψηλή προς το κεφάλι και χαμηλότερη στα πόδια.
Υπήρχαν σαρμανίτσες σκέτες, άλλες χρωματισμένες με διάφορα επάνω στολίσματα, όπως λουλούδια κ.ά. Εκεί μέσα τυλιγμένο στα σπάργανά του, σε τρόπο που μόνο το κεφάλι έμενε ελεύθερο, ξάπλωναν το μικρό τους, πάντοτε ανάσκελα. Αφού το έδεναν με μια ειδική μάλλινη παρδαλή τριχιά (φασκιά), που την περνούσαν πολλές φορές στις τρύπες που υπάρχουν επίτηδες στις ημικυκλικές πλαινές σανίδες, έτσι που να είναι αδύνατο να λυθεί το μωρό μοναχό του, το σκέπαζαν.
Τα μωράκια ήταν τόσο καλά στερεωμένα στη σαρμανίτσα, ώστε πολλές φορές οι μανάδες τα θήλαζαν στρέφοντας οι ίδιες το σώμα τους προς την κούνια, χωρίς να ελευθερωθεί το μωρό. Για να μη πουμπωθεί (σκάσει) το μωρό, υπήρχε πάνω από το κεφάλι του ένα εξάρτημα της κούνιας, ειδικό ξύλινο στεφάνι που το έλεγαν «κρόθο». Έτσι το μωρό ανέπνεε και κοιμόταν άνετα, καθώς η μάνα του το κουνούσε νανουρίζοντας και αποκοιμίζοντάς το.
Το κούνημα της σαρμανίτσας γινόταν και με τα πόδια, όταν η μάνα είχε «πιασμένα» τα χέρια της για το γνέσιμο, το μπάλωμα, το πλέξιμο ή άλλες εργασίες. Όπως ιστορεί ένα παλιό ηπειρώτικο, δημοτικό τραγούδι: «Εγώ ν’ ο μαύρος γέρασα κι εσύ θέλεις παιχνίδια. Θέλεις στην κούνια βάλε με θέλεις στη σαρμανίτσα, και με τα πόδια κούνα με και με τα χέρια πλέξε, και με το στόμα Χάιδω μου γλυκά λογάκια λέγε …».
Το μικρό, ως που να περπατούσε, περνούσε στη σαρμανίτσα του τον πιο πολύ καιρό και μέσα σε αυτήν το κουβάλαγε η μάνα του και στις αγροτικές δουλειές, ώρες μακρυά απ’ το σπίτι.. Μαζί με εκείνην στα χωράφια έδερναν και το μωρό της οι βροχές, και τα λιοπύρια, τα κρύα και οι αγέρηδες. Στη σαρμανίτσα οι μανάδες έπαιρναν μαζί τους τα παιδιά ακόμα και στην εκκλησία!
Ευτυχισμένα μωράκια που αποκοιμήθηκαν γλυκά σε αυτές τις κούνιες. Και που μπολιάστηκαν από μικρά τη μυρουδιά της γης πλάι στο προσκέφαλό τους, το λίκνισμα το τρυφερό, που τα έμπαζε τόσο γλυκά στο αδιάκοπο «πήγαιν’ έλα» της ζωής. Ευτυχισμένα παιδιά που αφέθηκαν ειρηνικά στον ύπνο τους σκεπασμένα τον υφαντό ουρανό που ετοίμαζε γι’ αυτά η μάνα τους, μήνες πριν τον ερχομό τους, κεντώντας με την κάθε σαϊτιά του αργαλειού της τα όνειρα και τις αγωνίες της.
Πηγές: xiromeropress.gr, oikohouse.wordpress.com, Pinterest
