Μας κυβερνάει, πολλές φορές κατακυριεύει τη ζωή μας, μας φέρνει σε δυσαρμονία με το περιβάλλον μας, και το κυριότερο … βλάπτει σοβαρά την υγεία μας! Ο λόγος για το άγχος, το δυσάρεστο αυτό σύμπτωμα του στρες, το οποίο διαγιγνώσκεται, μετριέται επιστημονικά και, όσο κι αν ακούγεται περίεργο, μπορεί να θεραπευτεί ή τουλάχιστον να ελαττωθεί.
Τον τρόπο διαχείρισής του μας αναλύει ο Δρ. Γεώργιος Χρούσος, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ, ο οποίος έχει εξέχουσα και ευρεία συνεισφορά στο πεδίο της Ενδοκρινολογίας και του Μεταβολισμού, ιδίως της Βιολογίας και Ιατρικής του Στρες. Ο Γεώργιος Π. Χρούσος είναι, επίσης, κάτοχος της Έδρας UNESCO στην Εφηβική Υγεία και Ιατρική από το 2010, και επί σειρά ετών, Διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας, Παιδιού και Ιατρικής Ακριβείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
-Κύριε Καθηγητά μας σκοτώνει το στρες;
Πράγματι, μας σκοτώνει και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Κυρίως σιγά-σιγά, με το να μας γερνάει πιο γρήγορα, καταστρέφοντας τους ιστούς μας, μέσω της χρόνιας παραγωγής κορτιζόλης και φλεγμονωδών ουσιών. Αλλά και άμεσο θάνατο μπορεί να προκαλέσει σ’ εκείνους που έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία, είτε γιατί έχουν γενετικούς λόγους, όπως ο αιφνίδιος θάνατος, πολύ σπάνια, σε νέους ανθρώπους, είτε γιατί ο οργανισμός είναι σε κακή κατάσταση λόγω χρόνιων νόσων, που κι’ αυτές είναι κυρίως απόρροια χρόνιου στρες.
-Με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας τον τελευταίο καιρό (φωτιές, πλημμύρες, άδικοι θάνατοι νέων ανθρώπων, κλπ) θα μπορούσε να πει κάποιος, πως ζούμε σε μια χώρα με διαρκές πένθος. Πώς να μην έχουμε στρες;
Όλα αυτά τα απανωτά χτυπήματα είναι ισχυροί και παρατεταμένοι στρεσογόνοι παράγοντες που φυσικό είναι και να μας προκαλούν πένθος και, γενικότερα, να μας στρεσάρουν. Έχουμε στρες αλλά αυτό δεν πρέπει να μας καταβάλει ψυχοσωματικά. Αντίθετα, πρέπει να μας διεγείρει τις προσαρμοστικές δυνάμεις που όλοι έχουμε μέσα μας, και να μας οδηγήσει σε διαμόρφωση υγιούς στρατηγικής για να αντισταθούμε και να ενεργήσουμε χωρίς άγχος, κατάθλιψη ή και παραλυσία. Αυτά όχι μόνο δεν βοηθούν, βλάπτουν και εμποδίζουν την ανάνηψη.
–Πώς να διαχειριστούν οι κάτοικοι της Θεσσαλίας το στρεςμ όταν έχουν χάσει από τη μια στιγμή στην άλλη το βιός τους, τη ζωή τους;
Θα πρέπει να σκεφτούν ότι η ζωή τους και η υγεία τους είναι αυτά που μετράνε πραγματικά και ότι τα υλικά αντικείμενα ξαναφτιάχνονται. Η απελπισία δεν βοηθάει σε τίποτα. Αντίθετα, κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η οικογένεια, οι αγαπημένοι συγγενείς και φίλοι, η κοινότητα, ο περίγυρος είναι σημαντικά στηρίγματα.
-Πώς να το διαχειριστούν τα παιδιά που έμειναν χωρίς σπίτι και εκείνα που δεν βλέπουν τους συμμαθητές τους στο σχολείο;
Τα παιδιά φυσικά θα στρεσαριστούν και επίσης χρειάζονται στήριξη από τους ενήλικους που είναι γύρω τους. Εδώ, θα αναφερθώ σε δεδομένα εργασιών που έγιναν σε παρόμοιες περιπτώσεις, που έδειξαν ότι όταν οι καταστροφές αφορούν μεγάλους πληθυσμούς, όπως σήμερα στη Θεσσαλία, το βάρος του στρες για τα άτομα ελαφρύνεται και η προσαρμογή τους στη στρεσογόνο κατάσταση διευκολύνεται.
-Πώς επηρεάζει το στρες, τη νόσηση; Ήδη ακούσαμε από επιστήμονες πως αυξήθηκαν τα καρδιολογικά περιστατικά στην περιοχή της Θεσσαλίας
Είναι αναμενόμενο να αυξηθούν οι νοσηρές εκδηλώσεις σε άτομα με υποκείμενες νόσους, όταν αυτά βρίσκονται κάτω από στρες. Σε αυτά, είναι πολύ σημαντικό να παρέμβουμε άμεσα στην ανακούφισή τους. Αν εκ φύσεως δεν αντιμετωπίζουν το στρες με την νηφάλια διαχείριση που απαιτείται, χρειάζονται ψυχολογική στήριξη από το ανθρώπινο περιβάλλον τους και από ειδικούς.
-Μπορούμε να παλέψουμε με το στρες και να νικήσουμε;
Φυσικά μπορούμε και πρέπει να νικήσουμε. Μερικοί από μας εκ φύσεως, άλλοι λόγω πρότερης πείρας, άλλοι με την κατάλληλη βοήθεια. Αναμφίβολα, η ενεργός πάλη ενάντια στο στρεσογόνο ερέθισμα μας θέτει σε πλεονεκτική θέση. Άλλωστε, η φυσική αντίδραση του οργανισμού είναι η πάλη, φυγή ή η παραλυσία. Η ενεργός αντίδραση ανάλογα με την κατάσταση συνήθως υπερτερεί.
-Τα αγχολυτικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν;
Για λίγες μέρες, τα αγχολυτικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν, ιδίως αν το στρες οδηγεί σε παραλυτικό άγχος, κατάθλιψη, ανορεξία και αϋπνία. Όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτά τα φάρμακα προκαλούν εύκολα σημαντική εξάρτηση. Αν ο ειδικός που συνταγογραφεί διαβλέπει χρονιότητα στην ανάγκη της φαρμακοθεραπείας, θα ήταν καλύτερα να χορηγήσει συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά που βοηθούν χωρίς να προκαλούν εξάρτηση.
Ο Καθηγητής Χρούσος
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Καθηγητής Χρούσος βραβεύτηκε πρόσφατα από την Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρία (Endocrine Society) και την Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρία [European Society of Endocrinology -(ESE)] με το Transatlantic Alliance Award για το 2023. Το βραβείο «Transatlantic Alliance Award», το οποίο θεσπίστηκε το 2021, αναγνωρίζει διεθνείς ηγέτες της επιστήμης, οι οποίοι συνεισέφεραν τα μέγιστα στην έρευνα της ενδοκρινολογίας και στις δύο μεριές του Ατλαντικού, δηλαδή στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α.
Ο Γ. Π. Χρούσος έχει έξοχη και ευρεία συνεισφορά στην έρευνα της Ενδοκρινολογίας και του Μεταβολισμού, ιδιαίτερα στην Βιολογία και την Ιατρική του Στρες και στις διαταραχές του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ).
Μέσω των παρατηρήσεων και μελετών του, έβαλε τον ακρογωνιαίο λίθο στην κατανόηση του συστήματος σηματοδότησης των γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόνης) στο κύτταρο και αποκρυπτογράφησε τις βασικές μεταβολικές και κλινικές λειτουργίες και επιπτώσεις του στην υγεία και τη νόσο. Το όλο έργο του άνοιξε νέους ορίζοντες στην έρευνα για ένα ευρύ φάσμα σύνθετων και πολύπλοκων ανθρώπινων διαταραχών, -όπως το άγχος, η κατάθλιψη, οι διατροφικές διαταραχές, η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο, οι διαταραχές του ύπνου, καθώς και οι φλεγμονώδεις, αυτοάνοσες και αλλεργικές παθήσεις,- και συνεισέφερε στις θεραπείες τους.
Tο 2011 βραβεύτηκε με την διακεκριμένη Έδρα John Kluge στην Τεχνολογία και Κοινωνία (“Distinguished John Kluge Chair in Technology and Society”), στην Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου, στην Ουάσιγκτον των Η.Π.Α, για τη συνεισφορά του στην κατανόηση των μηχανισμών της παθοφυσιολογίας του στρες και τη σημαντική επίδραση που είχε αυτό στις ανθρώπινες κοινωνίες από την αρχαιότητα.
Ο καθηγητής Χρούσος εργάστηκε για περισσότερο από 2 δεκαετίες στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και της Ανθρώπινης Ανάπτυξης (Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development, NICHD) των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των Η.Π.Α., όπου διετέλεσε Διευθυντής Ερευνών (Senior Investigator) και Διευθυντής του Tμήματος Παιδιατρικής kai Αναπαραγωγικής Ενδοκρινολογίας.
*Η συνέντευξη δόθηκε στο περιοδικό ΕΥ ΖΗΝ που κυκλοφόρησε με την εφημερίδα ΜΑΓΝΗΣΙΑ το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 2023
