Η Ελλάδα διαθέτει μια μεγάλη ιστορία αρκετών αιώνων και έναν ζωντανό ακόμη Ελληνισμό σε όλα τα Βαλκάνια και όχι μόνο. Μνημεία εγκαταλειμμένα από το Ελληνικό κράτος, εκκλησίες, σχολεία, εστίες ελληνικού πολιτισμού, που τις συντηρούν οι ντόπιοι ‘Ελληνες με ευλάβεια και με ίδια μέσα. Συχνά τα συντηρούν οι ξένοι, ως ένδειξη ανωτερότητας του πολιτισμού των Ελλήνων κάποτε, όχι όμως σήμερα. Σήμερα προσεγγίζουμε την ιστορία μας συχνά με έναν κούφιο εθνικισμό και μια εθνοκαπηλεία για την οποία ελάχιστα έχουμε πράξει.
Την εμπειρία μου από ένα τέτοιο οδοιπορικό θα επιχειρήσω να σας μεταφέρω. Επί σειρά ετών, ως υπεύθυνος καθηγητής τότε του Μουσικού Σχολείου Βόλου και με την ιδιότητα του φιλολόγου, επιχειρήσαμε μαζί με τα μουσικά σύνολα του σχολείου και τους διακεκριμένους μουσικούς του, μια σειρά επετειακών συναυλιών για την 25η Μαρτίου στις ελληνικές κοινότητες των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ευρώπης. Αρχίζοντας από την Οδησσό της Ουκρανίας, το λίκνο των επαναστατικών ιδεών, που φιλοξενεί ως σήμερα το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας και πολυάριθμα ελληνικά μέγαρα, ναούς και ιστορικά μνημεία, είδαμε έναν απίστευτο αστικό Ελληνικό πολιτισμό που αγνοούσαμε την παρουσία του. Συνεχίσαμε με τον Ελληνισμό της Βουλγαρίας. Με μια συναυλία σε έναν ιστορικό χώρο κατάμεστο από κόσμο στην Αγχίαλο του Ευξείνου Πόντου, στα παράλια της Βουλγαρίας. Ήταν μια στιγμή μεγάλης συγκινησιακής φόρτισης για όλους. Ακολούθησε μια συναυλία για τους Έλληνες του Πύργου (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας και μια φιλόξενη δεξίωση από τις τοπικές αρχές. Η επόμενη συναυλία μας ήταν στη Σόφια, όπου ζει ένας σημαντικός αριθμός Ελλήνων από διάφορες ιστορικές περιόδους. Οι τρεις συναυλίες μας στη Βουλγαρία, σε συνεργασία με τους τοπικούς ελληνικούς συλλόγους, υπήρξαν ιστορικής σημασίας. Σημαντική ήταν και η συναυλία μας στο Βουκουρέστι σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Ρουμανίας, με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό “Πολύτροπος Μούσα”, και με τη συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων Ελλήνων της Ρουμανίας.
Ακολούθησε μια εντυπωσιακή μουσική συναυλία με τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους” του Διονύσιου Σολωμού, σε θέατρο της Βουδαπέστης, στην Ουγγαρία. Η Ουγγαρία είναι μια χώρα διάσπαρτη από ελληνικά μνημεία, ναούς, ταφικά μνημεία, από τα 400 χρόνια ελληνικής παρουσίας εκεί. Η συνεργασία με τους Έλληνες της Ουγγαρίας απέφερε και δύο βιβλία για την ιστορία των Ελλήνων στην Ουγγαρία από τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Οι παραπάνω δραστηριότητες έγιναν με την αμέριστη συμπαράσταση του τότε Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Γεωργίου Σούρλα, αλλά και του αείμνηστου τότε Υφυπουργού Εσωτερικών Αθανασίου Νάκου. Ο κύκλος έκλεισε με μια επίσκεψη στην Ελληνική Εθνική Σχολή Βιέννης, το αρχαιότερο ελληνικό σχολείο στην Ευρώπη, με πρώτο διευθυντή τον Άνθιμο Γαζή. Ήταν μια πρωτοβουλία με το 2ο Γενικό Λύκειο Βόλου.
Ο κύκλος αυτών των συνεργασιών μας προσέφερε ανεκτίμητες γνώσεις και εμπειρίες. Σε όλες τις εκδηλώσεις συμμετείχε πλήθος Ελλήνων, ανθρώπων λησμονημένων, που είχαν λιγοστές ευκαιρίες να έλθουν σε επαφή με κάτι γνήσια ελληνικό. Βρεθήκαμε μπροστά σε έναν ελληνισμό με πλούσιο ψυχισμό, που έβλεπε ακόμη την Ελλάδα σαν ένα όραμα που είχε στερηθεί και αδημονούσε να το δει να υλοποιείται. Η χώρα μας διατηρούσε ακόμη την αξιοπιστία, το κύρος, τη φήμη του πολιτισμού της. Παράλληλα, ο ξεχασμένος αυτός ελληνισμός ζητούσε να ωφεληθεί από μια οικονομική και πολιτιστική συνεργασία με την πατρίδα.
Απέναντι σ’ αυτόν τον Ελληνισμό έχουμε ένα χρέος και μια ευκαιρία. Χρέος, γιατί κράτησαν ζωντανή την ελληνική παρουσία κάτω από τις πιο αντίξοες και ενίοτε εχθρικές συνθήκες. Ευκαιρία, γιατί στα πλαίσια του σύγχρονου μάρκετινγκ (του Nation Branding) σ’ αυτούς μπορούμε να βρούμε τους πιο πρόθυμους και συνεπείς προωθητές της ελληνικής ετικέτας, στον πολιτισμό, στην προώθηση εξαγωγικών προϊόντων, στη στελέχωση επιχειρήσεων, στην προβολή του τουριστικού μας προϊόντος.
Ο πολιτισμός και οι ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ νέων είναι ο καλύτερος τρόπος γνωριμίας και καλλιέργειας της εμπιστοσύνης μεταξύ των Βαλκανικών λαών. Όταν οι διεθνείς σχέσεις επιβάλλονται άνωθεν με την υπογραφή “συμφωνιών” χωρίς να έχει οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη των λαών, όταν η ιστορία του Ελληνισμού γίνεται άθλο ψηφοθηρίας, τότε αναπτύσσεται η δυσπιστία και η εσωστρέφεια. Αυτό συμβαίνει και με τη βαρύγδουπη “Συμφωνία των Πρεσπών”. Επιβάλλεται ερήμην των λαών, γι’ αυτό και δεν έχει προοπτική. Εκτός κι αν μια άλλη κυβέρνηση βρει έναν άλλο δρόμο προσέγγισης σαν αυτό που υπέδειξαν οι δραστηριότητες των νεαρών μας μαθητών, για να κερδίσει πρώτα την εμπιστοσύνη των λαών.
