Οι μαθητικές κινητοποιήσεις και καταλήψεις σχολείων είναι πλέον ένα χρόνιο φαινόμενο με πολλαπλά αίτια. Αν προσέξει όμως κανείς τις μαθητικές κινητοποιήσεις που έλαβαν χώρα στα τέλη Νοεμβρίου 2018, θα διαπιστώσει μια απόκλιση στην κοινωνική γεωγραφία των σχολείων που συμμετείχαν. Παράλληλα, υπήρξε και μια σημαντική απόκλιση ως προς τη θεματολογία. Το κίνητρο και το ζητούμενο για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες υπήρξε εθνικό, η ονοματοδοσία του γειτονικού κράτους των Σκοπίων και ο σφετερισμός του ελληνικού ονόματος της Μακεδονίας.
Ως εδώ όλα καλά και ανώδυνα. Αν όμως δει κανείς σε ένα μεγεθυντικό φακό ποια σχολεία συμμετείχαν, θα δει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Συμμετείχαν τα Γυμνάσια και Λύκεια απομακρυσμένων από το κέντρο της Μαγνησίας περιοχών, όπως ο Πτελεός, η Γλώσσα Σκοπέλου, και λιγότερο απομακρυσμένων, αλλά αγροκτηνοτροφικών περιοχών, όπως το Βελεστίνο και ο Αλμυρός, ορισμένα Τεχνικά και Επαγγελματικά Λύκεια του Βόλου, κυρίως όσα πλήττονται από την ανεργία των αποφοίτων, και μετά βίας λίγα Γυμνάσια και Λύκεια του Βόλου, κυρίως της Νέας Ιωνίας. Μάλιστα σε δύο Γυμνάσια των Δυτικών συνοικιών του Βόλου και ένα Λύκειο της Νέας Ιωνίας, η κινητοποίηση κράτησε μόλις μια ώρα, που σημαίνει ότι δεν υποστηρίχτηκε από την πλειοψηφία.
Μόλις ένα μήνα πριν, στις κινητοποιήσεις του Οκτωβρίου με αφορμή το Νόμο Γαβρόγλου για τα Λύκεια, η συμμετοχή αφορούσε Λύκεια του αστικού κέντρου του Βόλου και μερικά ΕΠΑΛ που πλήττονται από την εκπαιδευτική “μεταρρύθμιση”. Πολύ λιγότερο τα Γυμνάσια και μάλιστα της περιφέρειας.
Το ζητούμενο εδώ δεν είναι αν πρέπει να γίνονται κινητοποιήσεις ή όχι, αλλά η ανθρωπογεωγραφία των κινητοποιήσεων για ένα εθνικό θέμα. Συμμετείχαν σ’ αυτές νέοι αγροτικών και ναυτικών περιοχών, της Νέας Ιωνίας και των παρυφών του αστικού πολεοδομικού ιστού του Βόλου και πρώτιστα τα Τεχνικά και Επαγγελματικά Σχολεία. Τα αστικά σχολεία απείχαν χαρακτηριστικά, πλην μεμονωμένων εξαιρέσεων. Σε όλες τις καταλήψεις με καθαρά εκπαιδευτικά θέματα συνέβαινε το αντίθετο. Συμμετείχαν τα σχολεία του καθαυτό αστικού ιστού, ενώ πενιχρή ήταν η συμμετοχή των απομακρυσμένων από το κέντρο περιοχών.
Το φαινόμενο, αν και περιέχει την πιθανότητα του τυχαίου, χρήζει κάποιων ερμηνειών ως προς τον ηλικιακό προσδιορισμό των νέων που συμμετείχαν στις εθνικές κινητοποιήσεις (έφηβοι) και ως προς τον γεωγραφικό και κονωνικό προσδιορισμό (περιφέρεια, εργατικές, αγροτικές ομάδες).
Οι ερμηνείες ποικίλλουν. Είτε κάποιοι παράγοντες έδρασαν με μεγαλύτερη ευκολία σε ολιγότερο επιτηρούμενα σχολεία, είτε ο εθνικός οίστρος καταλαμβάνει ευκολώτερα τα αγροτικά και εργατικά στρώματα είτε το φαινόμενο του πατριωτισμού έχει καθαρά κοινωνικά κίνητρα, είναι δηλαδή μια ένδειξη κοινωνικής διαμαρτυρίας για τις συνθήκες ζωής και τις ευκαιρίες αυτών των νέων στη ζωή.
Αν προσέξουμε την ανθρωπογεωγραφία του κινήματος των “κίτρινων γιλέκων”, θα παρατηρήσουμε κοινά σημεία: 1) έμβλημά τους ήταν η εθνική σημαία 2) προέρχονταν από αγροτικές και μικροαστικές περιοχές γ) πρωτεργάτες ήταν τα εργατικά μικροαστικά επαγγέλματα δ) το αίτημα ήταν οικονομικό μεν, αλλά με έντονα εθνικά χαρακτηριστικά, την εθνική συνοχή.
Ασύμμετρα φαινόμενα, θα πει κανείς. Εκ πρώτης όψεως άσχετα μεταξύ τους. Όμως έχουν κοινή κοινωνική αφετηρία, ανθρώπους με κοινό κοινωνικό – επαγγελματικό προσδιορισμό, κοινές ανασφάλειες για τη ζωή και πάνω απ’ όλα κοινωνικές ομάδες που χρησιμοποιούν ευρέως το φθηνό, λαϊκό και δημοκρατικό μέσο του διαδικτύου για την κοινωνική τους έκφραση και επικοινωνία. Τυχαίο;
Μήπως είναι μια προειδοποίηση για το ποια Ευρώπη πηγαίνει μπροστά και ποια μένει πίσω;
*Τα στοιχεία για τις μαθητικές καταλήψεις προέρχονται από δημοσιεύματα του τοπικού τύπου.
