Η ιστορική μνήμη είναι για πολλούς επιλεκτική ή και ανύπαρκτη. Θυμούνται και εκτιμούν μόνο εκείνο που θεωρούν πως συνάδει με τη δική τους ιδεολογία ή βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο των δικών τους γεωπολιτικών στόχων και αντιλήψεων.
Βρισκόμαστε στο 1821. Η Ελληνική Επανάσταση δημιουργεί ρήγμα στις απολυταρχικές πολιτικές των Ευρωπαίων ηγεμόνων και οι εφημερίδες της εποχής προσπαθούν να περιγράψουν γεγονότα και καταστάσεις με δημοσιεύματα από τα πεδία των πολεμικών συγκρούσεων και από τις διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η αντικειμενικότητα των δημοσιευμάτων – ως ιστορικών πηγών – μπορεί να αμφισβητείται, όμως ο πυρήνας τους είναι αληθινός και αδιάψευστο τεκμήριο για κατοπινούς μελετητές. Σημειώνουμε, εδώ, πως οι πληροφορίες έφταναν στις ευρωπαϊκές πόλεις εβδομάδες αργότερα από τα διαδραματιζόμενα γεγονότα και, όπως είναι λογικό, στη μακρά διαδρομή τους συμπληρώνονταν με νέες πληροφορίες. Πάντως ο πυρήνας τους είναι ακριβής και δεν απέχει πολύ από το γεγονός που περιγράφουν.
Από την Κωνσταντινούπολη θα φτάσουμε στην Οδησσό, στηριζόμενοι μόνο σε αποσπάσματα ευρωπαϊκών εφημερίδων, ανασυνθέτοντας μια ιστορική φάση χωρίς σχόλια, μόνο με αναγκαίες διευκρινίσεις.
Η αυστριακή εφημερίδα «Ο αγγελιοφόρος του Τιρόλο» (Der Bote von Tyrol) από 23 Ιουλίου 1821 γράφει: «Ιδιωτικές επιστολές από την Κωνσταντινούπολη αναφέρουν τον αποκεφαλισμό του Μεγάλου Δραγομάνου (διερμηνέα) Μουρούζη με τον εξής τρόπο: Ο απεσταλμένος μιας μεγάλης Δύναμης ήταν μαζί του εκείνη την ημέρα σε μια διάσκεψη στον Ρέις Εφέντη. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μπαίνουν στο δωμάτιο δύο Κοπζιντάσι και καλούν τον Μουρούζη να βγει έξω, γιατί κάποιος θέλει να του μιλήσει. Ο απεσταλμένος μένει με τον Ρέις Εφέντη περιμένοντας πολλή ώρα να γυρίσει ο δραγομάνος. Αλλά, όταν τελικά είδε ότι ο Μουρούζης δεν επέστρεψε και επειδή αυτός ήθελε να γυρίσει στο σπίτι του, είδε στην έξοδο μπροστά στην πόρτα να κείτεται το αποκεφαλισμένο σώμα του άτυχου, με τον οποίο μόλις είχε μιλήσει.»
Και η βιεννέζικη εφημερίδα «Αυστριακός Παρατηρητής» (Oesterreichischer Beobachter) από 15. Μαΐου 1821 συμπληρώνει το φρικιαστικό σκηνικό με ανατριχιαστικές εικόνες: «… Ο νεωστί αναλαβών δραγουμάνος της Πύλης Κωνσταντίνος Μουρούζης καθώς και αρκετοί επιφανείς έμποροι αποκεφαλίστηκαν… Συνελήφθη ο έλληνας πατριάρχης μετά τη λειτουργία και φυλακίστηκε στο Μποστανζί Μπασί και το απόγευμα στις 5 η ώρα απαγχονίστηκε στην πύλη του Πατριαρχείου… Άλλοι, από κατώτερα λαϊκά στρώματα, καρφώνονται πάνω στα παράθυρα και στις πόρτες των σπιτιών τους, κατά μήκος του Βοσπόρου… ».
Η εφημερίδα του Μονάχου «Allgemeine Zeitung» από 20. Μαΐου 1821 δημοσιεύει πρόσφατες ειδήσεις από την Κωνσταντινούπολη, όπως αυτές έφτασαν στη Βιέννη και αναφέρονται στους διωγμούς που λάβαιναν χώρα στις 15 Απριλίου 1821 στην Τουρκία: […] «Βιέννη, 14. Μαΐου 1821. Οι εκτελέσεις επιφανών Ελλήνων διαρκούν έχοντας μια πρωτοφανή μέχρι τώρα αγριότητα. Μόνο μερικές οικογένειες κατόρθωσαν σαν από θαύμα να διαφύγουν τη νύχτα…»
Η γερμανική «Γενική Εφημερίδα» (Allgemeine Zeitung) του Μονάχου περιέχει τo ακόλουθο κείμενο που έφτασε από την Οδησσό με ημερομηνία 29 Ιουνίου (1821): «Αφού χορηγήθηκε άδεια από την Α.Μ. τον Αυτοκράτορα (τσάρο), η σορός του δολοφονηθέντος στην Κωνσταντινούπολη Πατριάρχη Γρηγορίου, που είχε διαφυλαχθεί στην εκκλησία του στρατιωτικού Νοσοκομείου, μεταφέρθηκε στις 28 Ιουνίου στον καθεδρικό ναό με πανηγυρικό τρόπο, συνοδευόμενος από πολλούς ανώτατους κληρικούς που είχαν έρθει από άλλες περιοχές και από τη Μόσχα. Ο κυβερνήτης, κόμης Λανγκερόν, οδηγούσε την πομπή, με περίπου 8.000 στρατιώτες να παρελαύνουν, και η οποία διήρκεσε περίπου τρεις ώρες. Το σκήνωμα θα παραμείνει εκεί μέχρι αύριο, 30 Ιουνίου, και στη συνέχεια θα μεταφερθεί ήσυχα στην κρύπτη της καινούργιας ελληνικής εκκλησίας.»
Η γερμανική εφημερίδα του Μονάχου συνεχίζει το δημοσίευμά της με την επόμενη πληροφορία, που αφορούσε στους φυγάδες-πρόσφυγες Έλληνες, που καταφθάναν στην Οδησσό για να αποφύγουν εξανδραποδισμούς και εκτελέσεις στην επικράτεια του σουλτάνου. […] «Η Α.Μ. ο Αυτοκράτορας (τσάρος) προσφέρει επίσης 100.000 ασημένια ρούβλια ως προσωρινή υποστήριξη των προσφύγων, που έφτασαν στην Οδησσό κάτω από αθλιότατες συνθήκες από όλες τις περιοχές της Τουρκίας. Η κατάσταση αυτών των δύστυχων είναι φοβερή, επειδή ήταν αδύνατο να διασώσουν κάτι, όταν τράπηκαν σε φυγή. Ωστόσο, θεωρούνται αξιοζήλευτοι, αν κάποιος συγκρίνει την κατάστασή τους με εκείνη των συγγενών τους, που άφησαν πίσω.»
Τη ζοφερή κατάσταση για τον ελληνικό (χριστιανικό) πληθυσμό στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που έμεινε πίσω, μεταφέρει με λεπτομερείς περιγραφές η γερμανική εφημερίδα, συνεχίζοντας την ανταπόκρισή της από την Κωνσταντινούπολη. […] «Υπάρχουν αναφορές από την Κωνσταντινούπολη, που φτάνουν δια θαλάσσης μέχρι τις 24 Ιουνίου (1821). Κάνουν μια περιγραφή της κατάστασης εκεί, η οποία αφήνει πίσω όλες τις μέχρι τώρα γνωστές φρικαλεότητες και ωμότητες. Η ήττα του τουρκικού στόλου αύξησε την εκδικητικότητα του σουλτάνου και των Τούρκων σε ύψιστη οργή. Έκτοτε τα σπίτια των δύστυχων Ελλήνων παραδόθηκαν στον όχλο χωρίς διάκριση και οι Εβραίοι, που συνωμοτούν εξίσου για την καταστροφή των χριστιανών, οδηγούν συνήθως τους βαρβάρους στα σπίτια, τα οποία, αφού πρώτα τα λεηλατήσουν στη συνέχεια τα καταστρέφουν. Γυναίκες και παιδιά σέρνονται ανελέητα ως σκλάβοι ή σκοτώνονται αμέσως…».
Από τότε πέρασαν 200 χρόνια. Η Οδησσός, η Μαριούπολη και άλλες πόλεις ερειπώνονται από τους βομβαρδισμούς του πρόσφατου πολέμου. Οι κάτοικοι ζητούν καταφύγιο και σωτηρία σε ξένες χώρες. Χιλιάδες από αυτούς φτάνουν και στην Ελλάδα, που τους χορηγεί ασφάλεια και δυνατότητα επιβίωσης, όπως ακριβώς 200 χρόνια πριν οι δικοί τους πρόγονοι δέχτηκαν και διέσωσαν τους δικούς μας προγόνους. Η Ιστορία γράφεται και ξαναγράφεται απαράλλαχτη, μόνο τα ονόματα διαφέρουν.
