της Μαρίας Σπανού
Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1920: όλα ήταν έτοιμα να αποχαιρετίσουν την χρονιά που έφευγε και να υποδεχτούν τη νέα. Βρισκόμαστε στην περίοδο, που μετά τη νίκη της Αντάντ είχε ξεκινήσει και για την Ελλάδα, από τον Ιανουάριο του 1919, η Διάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι, διαδικασία που θα τέλειωνε τον Μάιο του 1920. Μια εποχή άκρως ταραγμένη. Με το τέλος του αιματηρού 1ου Παγκοσμίου Πολέμου ο Βενιζέλος υποστηρίζοντας τα ελληνικά αιτήματα, βρισκόταν σε έναν φρενήρη διπλωματικό αγώνα διαπραγμάτευσης με τους κυριάρχους των νικητών, διαδικασία που θα τον φέρει αντιμέτωπο με την Ιστορία και την επιτυχία του να υπογράψει τη θριαμβευτική Συνθήκη των Σεβρών. Την επομένη (1.1.1920) θα ξημέρωνε η πρώτη μέρα της νέας χρονιάς και της καινούργιας δεκαετίας, που παρά τα προβλήματα, παντού είχε επικρατήσει κλίμα αισιοδοξίας σχετικά με τη δυνατότητα να κυριαρχήσει η ειρήνη σε παγκόσμια κλίμακα. Βέβαια, ο κόσμος δεν θα αργούσε να αντιληφθεί ότι σε λίγο θα συγκλονιζόταν από πολύ μεγάλες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της ζωής των ανθρώπων.
Στην πόλη μας, οι περισσότεροι βίωναν μια νέα περίοδο αλλαγής και προόδου, που είχε ξεκινήσει από την απελευθέρωσή της και την ενσωμάτωσή της στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Ο χειμώνας βρισκόταν στο απόγειό του. Εκείνο το πρωινό της παραμονής, η βαριά συννεφιά και το κρύο που περόνιαζε δεν είχαν καταφέρει να παγώσουν, όπως τις προηγούμενες ημέρες, την κίνηση στην οδό Ερμού και στις παράλληλες μεγάλες οδούς, όπως ήταν η Δημητριάδος αλλά και οι κάθετοι Ορμινίου, Κενταύρων κλπ.
Οι προμήθειες των νοικοκυριών ήταν στο φόρτε τους. Το ίδιο και των καταστημάτων που είχαν ενδυθεί με τις καταστόλιστες βιτρίνες. Παρά το γιορταστικό κλίμα οι δυσκολίες δεν έλειπαν. Στην αγορά το κρέας για το γιορτινό τραπέζι ήταν δυσεύρετο. Η ποσότητα που είχε διατεθεί από τους εισαγωγείς εξαντλήθηκε από νωρίς το πρωί. Οι περισσότεροι καταναλωτές δεν πρόλαβαν. Η αγανάκτηση του κοινού κατά των υπευθύνων ήταν μεγάλη. Αυτό τουλάχιστον αποτυπώνεται στον τοπικό Τύπο. Έτσι, περιορίστηκαν να κάνουν τις προμήθειές τους από τα διαθέσιμα αγαθά. Στα αποικιακά καταστήματα η κίνηση ήταν ζωηρή. «Εκεί εγένετο η μεγαλυτέρα κατανάλωσις», γράφει ο αρθογράφος της βολιώτικης εφημερίδας «Ελευθερία», δίνοντάς μας ακριβή εικόνα για τα εδώδιμα του Βόλου, εκατόν πέντε χρόνια πριν. Κατά τον ίδιο, ο κόσμος αγόραζε ότι έβρισκε· μακαρόνια, ρύζι, καφέ και λάδι. Βούτυρο τα περισσότερα καταστήματα δεν είχαν. «Εις του Σκρέτα ο κόσμος πηγαινοήρχετο. Δεν ηδύνατο κανείς να εισέλθη εκ της μεγάλης συσσωρεύσεως αγοραστών. Εις το κατάστημα των αδελφών Σκαρμούτσου πανωλεθρίαν έπαθον τα αμερικανικά των μακαρόνια, τα συριανά λουκούμια και τα φιαλίδια της σαμπάνιας. Επίσης, εις του Σαμαρτζή μεγάλη κίνησις. Τα σαλάμια και τα ζαμπόν έγιναν ανάρπαστα», σημείωνε.
Παρότι τα τρόφιμα ήταν περιορισμένα, δεν συνέβαινε το ίδιο και με τα εμπορικά που κατάφορτα με εμπορεύματα πάσης λογής είχαν κίνηση μεγάλη: «Τα καλλίτερα δώρα είχεν ο κ. Ι. Αλεξόπουλος εις το μυροπωλείον του. Αι πούδρες και τα αρωματώδη σαπούνια του εγένετο ανάρπαστα. Επίσης, ο μοναδικός και ευγενέστατος κ. Παλαμιώτης είχε ρεκόρ. Εις τα εμπορικά έπεσε το περισσότερο χρήμα. Εκεί ήσαν τα πλέον βαρύτιμα δώρα» και απαριθμεί σειρά καταστημάτων και εμπόρων (μεταξύ άλλων Βλαχλής, Βοϊβόνδας, Ακριβός και Παπαχρήστος), τελειώνοντας με την αναφορά του στα γυναικεία καπέλα: «η δεσποινίας Μαρίκα Μπαρδάκου και η κυρία Χαρικλεια Αποστολίδου με τα ωραία των καπέλα εστίλσαν τας καφαλάς των πελατριών τους».
Άλλος ανώνυμος χρονογράφος στο ίδιο φύλλο, εν είδη χρονογραφήματος μας κάνει εικόνα τη γιορταστική κίνηση της οδού Ερμού. Διαβάζουμε, λοιπόν, ανήμερα Πρωτοχρονιά του 1920 στο φύλλο της 1/1/1920 στην εφημερίδα «Ελευθερία» του Βόλου τα εξής πολύ ενδιαφέροντα:
«- Η μοναδική μας οδός Ερμού συναγωνίσθη χθες οπωσδήποτε επιτυχώς της συνωνύμου της πρωτευούσης.
– Η κίνησις υπήρξε ζωηροτάτη.
– Η τρελή νεότης προέπεμψε το 1919 με αρκετήν ευθυμίαν.
– Τα καταστήματα έκαμαν χρυσές δουλειές.
– Η τάξις καθ’ όλην την πόλιν, παρά την μεγάλην κίνησιν διετηρήθη παραδειγματική.
– Τα κέντρα όλα κατάμεστα κόσμου.
– Εις το «Ακταίον»[1] αρκετός κόσμος από ενωρίς. Κυριάρχουν οι αντιπρόσωποι του ωραίου φύλου.
– Παρετηρήθη ότι ο … βλεμματοπόλεμος (κατά το χαρτοπόλεμος) ήτο εις ημερησίαν διάταξιν.
– Επίσης εγένετο αισθητή και η παρουσία γαμβρού γνωστής οικογενείας.
– Εις τα σπίτια το οικογενειακόν πόκερ εξηκολούθησεν άγριον μέχρι πρωίας.
– Οι ξενύχτηδες κατόρθωναν να διακρίνουν τους υποστάντας πανωλεθρίαν από το πένθιμον ύφος τους.
– Τουναντίον οι κερδισμένοι εχαιρέτισαν την Ανατολήν του Νέου Έτους με χρυσήν καρδιάν.
– Άριστην εντύπωσιν επροξένησεν η μουσική του Ορφανοτροφείου. Το απόγευμα περιήλθε τας κεντρικωτέρας οδούς της πόλεως παιανίζουσα θούρια και προχαιρετίζουσα το νέον έτος.
– Σήμερον οι συμπολίται θα δεχθούν πολλούς επισκέπτας γα την συνηθισμένην «φορολογίαν», το πρωτοχρονιάτικον πουρμπουάρ.
– Θαυμάσια προμηνύεται η σημερινή τελετή της Πρωτοχρονιάς (εννοεί την πρωτοχρονιάτικη δοξολογία και τις εκδηλώσεις, που όπως συνηθίζεται είχε οργανώσει και τότε ο Δήμος Παγασών, επί δημαρχίας του Κωνσταντίνου Γκλαβάνη).
– Τα αστυνομικά όργανα ενήργησαν χθες την νύκτα αιφνιδιασμόν εις γνωστήν οικίαν επί της οδού Ερμού. Εκεί ανεκαλύφθησαν τρία καρρέ πόκερ. Μεταξύ των παιζόντων συγκαταλέγετο και εις Βουλευτής – πρόοδος πρόοδος».
Και συνεχίζει: «Ο συνωστισμός του κόσμου αμφοτέρων των φύλων ήτο απερίγραπτος. Αι στράκες ερρίπτοντο υπό νέων έμπροσθεν του ωραίου κόσμου. Η κίνησις παρετάθη μέχρι τις 9.30 ώρας της νυκτός. Μεθ’ ό ο κόσμος απεσύρθη, όπου επεδόθη εις το χαρτοπαίγνιον χάρις του Αϊ Βασίλη ως είνε έθιμον».
Το κοσμοϊστορικό 1919 με τις θυελλώδεις όσο και γόνιμες μέρες του, όπου κράτη κατέρρευσαν και άλλα είδαν το φως, είχε δύσει. Το 1920 είχε ανατείλει. Είναι η εποχή κατά την οποία ο ελληνισμός ολοένα και περισσότερο συγκροτείται σε σύγχρονο έθνος και επιχειρεί με αντίξοες συνθήκες να ορθοποδήσει και να κατακτήσει τη θέση του στον κόσμο. Στον Βόλο είχε ξεπροβάλει μια δυναμική περίοδος, απότοκος των γνωστών ευνοϊκών συγκυριών και των άοκνων προσπαθειών των ιθυνόντων του. Η πόλη έμπαινε ορμητικά σε μια μεγάλη τροχιά ανάπτυξης, σημειώνοντας σπουδαία επιτεύγματα στον εμπορικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα, συμπεριλαμβανομένου του πνεύματος και του πολιτισμού. Αργότερα θα την σκίαζαν πάλι τα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Καλή Χρονιά!
[1] Στις αρχές του 20ού αιώνα είχε κάνει την εμφάνισή του, το καφενείο «Ακταίον», ένα μεγάλο και μεγαλοπρεπές παραλιακό κοσμικό κέντρο, το οποίο σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες βολιωτών, που το πρόλαβαν, βρίσκονταν στο ίδιο σημείο όπου κτίστηκε το κτίριο Παπαστράτου-σήμερα Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Το Ακταίον, εκτός από τις κοσμικές διασκεδάσεις, φιλοξένησε σημαντικότατες εκδηλώσεις, στη δεκαετία του 1910 και ’20, με ποικίλο περιεχόμενο. Το Ακταίον λειτούργησε επίσης, ως αίθουσα τέχνης, αποτελώντας μαζί με τη «Λέσχη Φερεντίνου», τον «Αργυλλά», τη «Λέσχη Τσουκάτου», την αίθουσα του «Ωδείου Τσολάκη», την «Εξωραϊστική» αργότερα, τους εικαστικούς χώρους της πόλης, που στέγασαν την πρωτοφανή εικαστική δραστηριότητα του Βόλου, στον Μεσοπόλεμο. Το αποκορύφωμα της μεγάλης αυτής κίνησης σημειώθηκε το 1923 με την B΄ Πανελλήνια έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής, με 150 περίπου έργα ζωγραφικής μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως οι, Γ. Ροϊλός, Αλ. Χρηστοφής, Δ. Μπραέσσας, Αγ. Αστεριάδης, Δ. Γιολδάσης, Κ. Γκέσκος. Ν. Γρύσπος, Λ. Βαλμάς, Γ. Κοσμαδόπουλος κ.ά.
Για τα πρώτα καφενεία του Βόλου βλ. Σπανού Μ., «Όψεις της μουσικής καλλιέργειας και της βολιώτικης διασκέδασης στα τέλη του 19ου-αρχές του 20ού αιώνα», Αρχείο Θεσσαλικών Μελετών, (17ος αφιερωματικός τόμος Βόλος 1908), ΕΘΕ, Βόλος 2008, σ. 257-287.
