Καλημέρα τέτοια μέρα και του χρόνου λεύτεροι! Λέμε τώρα, έτσι για να περνάει η ώρα! Διότι καλέ μου αναγνώστη ή αναγνώστρια, αν κάτσεις να το καλοδείς το θέμα και να το αναλύσεις λίγο, μια κατάθλιψη κινδυνεύεις να την πάθεις! Έτσι απλά, αν ανοίξεις μπροστά σου ένα χάρτη και να δεις κομμάτι – κομμάτι που είμαστε, εννοώ σε τι κατάσταση είναι Βαλκάνια, Ευρώπη, Ανατολική Μεσόγειος και ολίγον τι και η Βόρεια Αφρική, σε λίγη ώρα μια ασπιρίνη τη χρειάζεσαι!
Προσπαθώ με αυτή την εισαγωγή, τη γεμάτη με στοιχεία μαύρου χιούμορ, να σε παρακινήσω να κάνουμε μαζί μια στοιχειώδη γεωπολιτική/γεωστρατηγική ανάλυση μέρα που είναι – εθνική επέτειος της ηρωικής πράγματι 25ης Μαρτίου 1821 – για να δούμε 2 αιώνες σχεδόν μετά ποια είναι η εικόνα της πραγματικότητας που βιώνουμε στην υπέροχη γειτονιά μας, που μάλιστα φέρει το ένδοξο όνομα «σταυροδρόμι των πολιτισμών» και γι αυτό ακριβώς ηρεμία δεν βρίσκουμε!
Ας θυμηθούμε λίγα απλά στοιχεία: Μάρτης 1821, ένοπλος ξεσηκωμός των Γραικών ραγιάδων κατά του Οθωμανικού ζυγού σε μια περίοδο που η Ευρώπη μόλις έχει κλείσει με το κεφάλαιο Ναπολέων Βοναπάρτης και προσπαθούσε να συμμαζέψει όπως – όπως αποτελέσματα της Γαλλικής Επανάστασης. Οι δυναστείες της ηπειρωτικής Ευρώπης, όλες μαζί, είχαν στήσει την Ιερή Συμμαχία για να ελέγχουν όσο μπορούσαν την κατάσταση, ενώ ο Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας φύλαγε το δικό του μαντρί μην τυχόν τρυπώσουν από καμιά χαραμάδα οι ιδέες του Έθνους – Κράτους και της ανάληψης της εξουσίας από τις αστικές τάξεις της πολυεθνικής αυτοκρατορίας του και του χαλάσουν το ετοιμόρροπο σαράι του Βοσπόρου. Στα Βαλκάνια Σέρβοι, Μαυροβούνιοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Βλάχοι και Αλβανοί μπολιάζονταν σιγά-σιγά αλλά σταθερά με την ιδέα της εθνικής εξέγερσης, ενώ οι Ρώσοι καλόβλεπαν πως έρχεται η ώρα να διαμελισθεί το Οθωμανικό Σουλτανάτο που κράταγε κλειστό το πέρασμα από τη Μαύρη Θάλασσα στην Μεσόγειο. Η Αγγλία, με τη σκέψη πάντα στην θαλασσινή κυριαρχία και ζεματισμένη από την πρόσφατη Αμερικανική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους πολέμους, ούτε λέξη δεν ήθελε να ακούσει για επαναστάσεις και εξεγερμένους λαούς.
Αυτό το απόλυτα εχθρικό πολιτικό και διπλωματικό περιβάλλον υπήρχε το Μάρτη εκείνο. Αλλά και από καθαρά πολιτικοστρατιωτική άποψη ελπίδες δεν είχαν οι επαναστατημένοι Ρωμιοί. Όπλα και πολεμοφόδια ελάχιστα και το χειρότερο η προμήθεια τους να εξαρτάται από την καλή θέληση των Ευρωπαίων. Ετοιμοπόλεμο και έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό είχαν, ας ήταν καλά το κλεφταρματολίκι, αλλά από συντονισμό και οργάνωση είχαν πλήρη μεσάνυχτα, ενώ από πολιτική και διπλωματία ο Θεός να βάλει το χέρι του! Μόνο πλοία είχαν, ευτυχώς αρκετά σε αριθμό και πολύ καλά αρματωμένα με έμψυχο δυναμικό εξαιρετικά αξιόμαχο, που θα το ζήλευε ακόμη και το Βρετανικό Ναυαρχείο. Αλλά από επιτελικό σχεδιασμό … «όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει»! Και τέλος το όποιο πολιτικό προσωπικό αναδείχθηκε, ήταν άπειρο και σε πολλές περιπτώσεις αποδείχθηκε άπληστο και χωρίς ισχυρές ηθικές αρχές.
Δεν είναι λοιπόν να απορούμε, όσο κι αν μας είναι δυσάρεστο, που η Επανάσταση του 1821 πέρασε μέσα από το κολασμένο καμίνι 3 εμφύλιων σπαραγμών μέσα σε μόλις 9 χρόνια, που ενώ οι Εθνοσυνελεύσεις ψήφιζαν το ένα μετά το άλλο εξαιρετικά για την εποχή εκείνη Συντάγματα, χάρη στους μορφωμένους αστούς του Ελληνισμού της διασποράς, που όμως κανένα δεν εφαρμόσθηκε επί τους ουσίας, ενώ τέλος τα δάνεια που συνάφθηκαν για να υπάρξουν οι πολύτιμοι πόροι συνέχισης της εξέγερσης, λόγω της κακοδιαχείρισης αφ ενός και των βαρύτατων όρων αφ ετέρου, κατέληξαν να γίνουν τα πρώτα βαριά δεσμά για το νεοσύστατο ελληνικό κρατίδιο. Έκτοτε, μόλις πηγαίναμε να πάρουμε τα πάνω μας είτε θα μπλέκαμε σε πόλεμο, είτε σε οικονομικές περιπέτειες, είτε σε διχασμό.
Και πάμε στο σήμερα και στο χάρτη μας… Για να δούμε την Ευρώπη… Ποια Ενωμένη Ευρώπη? Και ποια συνθήκη της Ρώμης? Και πάλι η ηπειρωτική Ευρώπη (Γερμανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία εν ολίγοις οι πρώην Γερμανία και ΑυστροΟυγγαρία) έχει το δικό της χαβά, τη δική της στρατηγική, που σήμερα λέγεται λιτότητα και σκληρό Ευρώ. Η Γαλλία, που θα αποτελούσε τον πόλο ισορροπίας με τη Γερμανία, δείχνει δυστυχώς να είναι ένα σκαλοπάτι πιο κάτω. Η Αγγλία έχει ήδη διαχωρίσει τη θέση της, εξάλλου ποτέ δεν αποχωρίσθηκε τη λίρα της. Η άλλοτε ισχυρή Ιταλία ταλαντεύεται μεταξύ φθοράς και κατάπτωσης! Αλλά, εδώ που τα λέμε για να θυμηθούμε, ποιοι και γιατί έφτιαξαν την ΕΟΚ? Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το μικροσκοπικό Λουξεμβούργο που έστησαν την Ένωση Άνθρακα και Χάλυβα. Δηλαδή μια Ένωση για να έχουν να πορεύονται τα κύρια μέσα ανάπτυξης της βιομηχανίας τους και της οικονομίας τους. Και τι θα ήθελαν ως λογικό επόμενο? Μια καλή ομάδα αγοραστών/ πελατών των προϊόντων και των υπηρεσιών τους. Έτσι στήθηκε η Ε.Ο.Κ. , δηλαδή μια κοινή αγορά. Και μετά άντε να βρούμε και ένα κοινό νόμισμα να μη χάνουμε με τις μετατροπές και να καταργήσουμε και ότι προστατευτικό δασμό έχουν οι τοπικές οικονομίες. Και όλα αυτά στο όνομα της ειρήνης και της κοινής ανάπτυξης και άλλων πολύ ωραίων λέξεων.
Και για να δούμε και απέναντι… Εκείνα τα παλικάρια της Ανατολής, που θα τα δεχόταν έλεγε η Ευρώπη στο σαλόνι της αν μάθαιναν τρόπους! Παραμύθια! Ο βάτραχος έμεινε βάτραχος όσα φιλάκια (δάνεια, επενδύσεις, ξενοδοχειακές μονάδες, όπλα) και να του έδωσε η Ευρώπη (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Αυστρία) δεν έγινε πρίγκηπας, παραμένει ανατολίτης και μάλιστα ξαναγυρνά στη λογική της Υψηλής Πύλης και στο Σουλτανάτο που απειλούσε την Ευρώπη! Τώρα μάλιστα έχει και το θράσος να αμφισβητεί τις διεθνείς συνθήκες, να απειλεί με τρομοκρατία, να απαιτεί να του αναγνωρισθεί το δικαίωμα να επεμβαίνει παντού από τη Συρία μέχρι το Αιγαίο και τις Βαλκανικές χώρες και να χρησιμοποιεί τους λιγοστούς πράγματι μουσουλμάνους που έχουν ακόμη διπλή υπηκοότητα για να παίζει πολιτικά παιχνίδια μέσα σε ξένες χώρες.
Αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια η λέξη σταθερότητα είναι πολυτέλεια. Από τη Ρουμανία μέχρι τις Δαλματικές Ακτές όλες οι χώρες είναι σε ασταθή ισορροπία και το χειρότερο με τις μεταξύ τους σχέσεις υπό σκληρή δοκιμασία. Η Μέση Ανατολή εν τω μεταξύ καζάνι που βράζει και τέλος δεν φαίνεται στην κρίση που φθάνει στον έβδομο χρόνο, αλλά και η Βόρεια Αφρική δεν εμπνέει καμιά εμπιστοσύνη άμεσης σταθεροποίησης. Αίγυπτος και Λιβύη ειδικά είναι σε κατάσταση που περισσότερο ανησυχεί και λιγότερο πείθει για σταθεροποίηση.
Όμως, αυτό που περισσότερο απ’ όλα μας ανησυχεί όλους είναι η έκρηξη του τρομοκρατικού φαινομένου. Που ας μην ξεχνάμε ότι είναι πάντα παράγωγο της αστάθειας, της ανισότητας, αλλά και της εκμετάλλευσης των σκληροπυρηνικών κοινωνικών, εθνικών και θρησκευτικών εμμονών. Έχει πολλές πτυχές η τρομοκρατία και δυστυχώς είναι και επικερδής επιχείρηση για ορισμένους…
Δύο αιώνες σχεδόν μετά το 1821 ζούμε σε μια δύσκολη εποχή για τη χώρα, βιώνουμε μια πολλαπλή κρίση ως κοινωνία και καθώς ο «χάρτης» γύρω μας δεν μας δίνει και τα πλέον αισιόδοξα μηνύματα στην παρούσα φάση, είναι σαφές ότι μεγάλη σημασία έχει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και πολύ ψύχραιμοι με το διεθνές μας περιβάλλον.
* Υποναύαρχος Λ.Σ. εν αποστρατεία,
Πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου
και της Σχολής Πολέμου του Πολεμικού Ναυτικού
