Πόσο παράξενο θα μπορούσε να φανεί σε κάποιον το να βλέπει ένα mini van ή ένα οποιοδήποτε όχημα να κινείται χωρίς οδηγό στο τιμόνι του;
Στα Τρίκαλα όχι μόνο δεν θα προκαλέσει έκπληξη κάτι τέτοιο, αλλά οι κάτοικοι το έχουν δει από το μακρινό 2014-15! Αφού δοκιμάστηκε στο πρόγραμμα City Mobil 2, η αυτόνομη κίνηση οχημάτων έρχεται και πάλι στο προσκήνιο, με τα Τρίκαλα να έχουν την τιμητική τους με το πρόγραμμα «Show».
Ένα ηλεκτροκίνητο βανάκι λοιπόν, αυτονομίας 220 χλμ σε πλήρη φόρτιση έρχεται για να κινηθεί εντός του αστικού ιστού, μαζί με άλλα καθημερινά οχήματα και πεζούς(!) και να μεταφέρει κόσμο! Και όπως μας αναφέρει ο Λουκάς Βαβίτσας μηχανικός πληροφορικής και IT manager στη δημοτική αναπτυξιακή εταιρεία «e-Trikala AE» του Δήμου Τρικκαίων, κάτι τέτοιο, με βάση και την πρότερη εμπειρία είναι ασφαλές και υπόσχεται λύσεις σε διάφορους τομείς!
Συνεντεύξεις: Χρυσόστομος Τρίμμης
«Ασχολούμαι από την πρώτη στιγμή, και πάμε σχεδόν εννέα χρόνια πίσω, στο πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα που έγινε στην Ελλάδα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στο πρόγραμμα «City Mobil ΙΙ», που κυκλοφόρησαν αυτόνομα οχήματα σε συγκεκριμένες πόλεις-πιλότους της Ευρώπης.
Ήταν το Τάμπερε της Φινλανδίας, το Λα Ροσέλ της Γαλλίας, η Βαρκελώνη της Ισπανίας…» θα μας πει αρχικά…
Αυτό το πρόγραμμα αρχικά τι περιλάμβανε;
«Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, που άρχισαν να βγαίνουν τα πρώτα ευρωπαϊκά προγράμματα για την αυτόνομη οδήγηση, ξεκίνησαν σε θεωρητικό επίπεδο, μελετώντας τις τεχνολογίες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Σε δεύτερη φάση, από το 2012 και μετά, άρχισαν αυτά τα προγράμματα να παίρνουν τη θεωρεία και να την εφαρμόζουν στην πράξη. Παίρνανε οχήματα οι αρμόδιοι οργανισμοί και άρχισαν να δουλεύουν για να φτιάξουν την τεχνολογία. Εξοπλίζοντας τα κατάλληλα, με GPS ή ραντάρ πχ, άρχισαν να βγαίνουν στην κυκλοφορία οχήματα που μπορούσαν ν’ αντιληφθούν σε πραγματικό χρόνο τις συνθήκες γύρω τους και ν’ αποφασίσουν για το τι κίνηση πρέπει να κάνουν, να φρενάρουν ή να επιταχύνουν, να στρίψουν κλπ. Οπότε, είχαμε για πρώτη φορά οχήματα να κινούνται χωρίς οδηγό στον δρόμο. Η αλήθεια είναι ότι τα Τρίκαλα εκείνη την περίοδο, 2014-15, ήταν από τους πιλότους του ευρωπαϊκού προγράμματος, και ήταν η μοναδική πόλη στην Ευρώπη που πήρε το όχημα και το προσάρμοσε σε πραγματικές συνθήκες κυκλοφορίας στον αστικό ιστό. Οι υπόλοιπες πόλεις έβαλαν τα οχήματα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως σε ένα πάρκο ή σε ένα αεροδρόμιο. Τα Τρίκαλα τα έβαλαν στο κέντρο της πόλης, με άλλα οχήματα και πεζούς. Αυτό συνέβη πρώτη φορά παγκοσμίως».
Θα πρέπει να θεωρούμε ότι είναι ασφαλές κάτι τέτοιο;
«Ο λόγος που η Ευρώπη ξεκίνησε και συνεχίζει να βγάζει τέτοια προγράμματα, που αφορούν κυρίως τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, αν και αυτή η φιλοσοφία πάει ν’ αλλάξει, είναι το ότι στατιστικά περισσότερο από το 80% των ατυχημάτων που συμβαίνουν σ’ αυτά τα Μέσα, οφείλονται σε λάθος του οδηγού. Οπότε είναι ένα σημείο που πάει να «χτυπήσει» η τεχνολογία. Αυτό όμως δεν σημαίνει την κατάργηση της θέσης εργασίας του οδηγού, αλλά προσπαθούμε να τον τοποθετήσουμε σε άλλο σημείο. Τώρα η φιλοσοφία μας είναι να πάμε σε ένα κέντρο ελέγχου και ο επαγγελματίας οδηγός μπαίνει εκεί και κάνει monitoring, αποφασίζοντας αν πρέπει να επέμβει στην κίνηση του οχήματος. Έτσι γίνεται στο Μετρό ή στα τρένα του εξωτερικού, που παρακολουθούν ταυτόχρονα πολλά οχήματα και συρμούς».
Ήταν πετυχημένο εκείνο το πρόγραμμα;
«Αποδείχθηκε πετυχημένο γιατί είχε μεγάλη αποδοχή από το κοινό.
Το παλέψαμε και είχε μεγάλη αποδοχή από την τοπική κοινωνία. Τώρα, το νέο πρόγραμμα, το «Show»,είναι το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό έργο αυτόνομης οδήγησης. Το θέμα είναι να μάθει να ζει μαζί με αυτά τα οχήματα η τοπική κοινωνία. Είναι σίγουρα πολύ περίεργο να βλέπεις δίπλα σου να περνάει ένα όχημα χωρίς οδηγό που δεν κινείται σε μία συγκεκριμένη γραμμή, όπως το τρένο.
»Εκτός από την τοπική κοινωνία, το αποδέχθηκαν και οι επισκέπτες της πόλης. Οργανώθηκαν άπειρες σχολικές-εκπαιδευτικές εκδρομές για να δουν το όχημα από κοντά και να μάθουν πώς λειτουργεί».
Αν και τα Τρίκαλα στην οδηγική συμπεριφορά διακρίνονται θετικά στην Ελλάδα, μοιάζει ανησυχητικό το ότι η συμπεριφορά σε άλλες περιοχές δεν είναι η καλύτερη. Μπορεί έτσι να εφαρμοστεί σχετικά γρήγορα σε ευρεία κλίμακα ένα τέτοιο πρόγραμμα, με βάση τις οδηγικές συνήθειες των Ελλήνων;
«Ένα τέτοιο όχημα για να μπει στη μεικτή κυκλοφορία, πρέπει και το όχημα να εκπαιδευτεί πάνω σ’ αυτό. Πρέπει να μαθαίνει συνεχώς τις συνθήκες γύρω του. Σε πραγματικό χρόνο μαζεύει συνεχώς δεδομένα, βλέπει πώς κινούνται όλα τα υπόλοιπα γύρω του, αλλά και τον χώρο και τα στατικά αντικείμενα.
Αν αλλάξει κάτι, συνεχίζει να προσθέτει νέα στοιχεία. Ωστόσο δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι αν το περιβάλλον, οι υπόλοιποι οδηγοί και όλη η κοινωνία, δεν μάθουν να προσαρμοστούν ανάλογα στις νέες συνθήκες.
»Στο πρώτο έργο, το όχημα κινούταν πάνω σε λεωφορειολωρίδα, 2,4 χλμ. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει και κινείται πάνω στην κανονική λωρίδα. Οπότε, έχει ν’ αποφασίσει τι γίνεται μπροστά, πίσω αλλά και με αυτούς που το προσπερνάνε. Τώρα, στη δοκιμαστική περίοδο κινείται σε δρόμο με όριο τα 30 χλμ/ώρα. Αυτή είναι και η μέγιστη ταχύτητα, βάσει νόμου, που μπορεί να κινηθεί.
Ενώ το όχημα κινείται με τις κανονικές ταχύτητες, υπάρχουν ανυπόμονοι οδηγοί που το προσπερνούν συνέχεια.
Έτσι, απαιτείται και μία εκπαίδευση του οδηγού, από τη στιγμή που ξέρει τα όρια, να μην κάνει πιο επικίνδυνους, αχρείαστους ελιγμούς».
Τα «έξυπνα» οχήματα θέλουν και «έξυπνα» φανάρια…
Πέρα από τη χρήση ειδικού οχήματος, άλλες υποδομές απαιτούνται;
«Ναι, και τις έχουμε υλοποιήσει. Κατά μήκος της προκαθορισμένης διαδρομής, μήκους 5 χλμ, υπάρχουν πέντε πολύ σημαντικοί κόμβοι, διασταυρώσεις υψηλής κυκλοφορίας. Εκεί έχουμε τοποθετήσει «έξυπνα» φανάρια, με τα οποία το όχημα επικοινωνεί όταν τα πλησιάζει. Τότε ενεργοποιείται το σύστημα προτεραιότητας για το όχημα. Όταν αυτό πλησιάζει σε ένα φανάρι, στέλνει το ένα πληροφορίες στο άλλο, για την απόσταση και την ταχύτητα. Το φανάρι αξιολογεί την πληροφορία ώστε να μείνει πράσινο, ή να γυρίσει σε πράσινο αν είναι κόκκινο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το όχημα να συναντά πάντα το πράσινο φανάρι.
Αυτό θα βρει εφαρμογή σε περιπτώσεις πχ έκτακτης ανάγκης. Φανταστείτε τα οχήματα πυροσβεστικής, ΕΚΑΒ και αστυνομίας να διαθέτουν αυτόν τον εξοπλισμό για να «μιλάνε με τα φανάρια». Δεν πρόκειται να περνάνε με κόκκινο, ενώ τα φανάρια μπορούν να στέλνουν πληροφορίες στα οχήματα πχ για τις συνθήκες που επικρατούν και για την ταχύτητα που μπορούν ν’ αναπτύξουν».
Αλλαγές στη ρυμοτομία ή σε δρόμους απαιτούνται για να είναι πιο αποτελεσματική η μετακίνηση με το αυτόνομο όχημα;
«Όχι απαραίτητα. Η τεχνολογία προσαρμόζεται σε πραγματικές συνθήκες. Μόνο μικροεπεμβάσεις απαιτούνται, όπως μπροστά σε σχολεία να μπουν διαβάσεις, ή σε διασταυρώσεις να μπουν «σαμαράκια» ή κάποιες πινακίδες».
Θα ήταν μία λύση για το κυκλοφοριακό σε μεγάλες πόλεις;
«Θα μπορούσε να είναι. Το μεγάλο πρόβλημα που εστιάζει η ΕΕ για την επίλυσή του, είναι αυτό που λέμε το «last mile», ας το πούμε το τελευταίο χιλιόμετρο. Μιλάμε για οδηγούς που θέλουν να μετακινηθούν προς το κέντρο της πόλης. Αυτό το τελευταίο χιλιόμετρο μέχρι εκεί δημιουργεί τον μεγαλύτερο κυκλοφοριακό φόρτο.
Εμείς προσπαθούμε να υλοποιήσουμε το πλάνο με περιφερειακούς χώρους στάθμευσης, και από να μπορεί ο κάθε πολίτης να μπορεί να πάρει ένα μικρό αυτόνομο όχημα προς το κέντρο της πόλης, σε συγκεκριμένες γραμμές.
»Επίσης υπάρχει και το σενάριο κίνησης οχημάτων με βάση τη ζήτηση. Οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν μπορούν να καλύψουν όλο το 24ωρο κάποιες υπηρεσίες. Θα μπορούσε με ένα app να ζητάει κανείς ένα όχημα για να τον μεταφέρει από μία προκαθορισμένη στάση σε άλλη, επίσης προκαθορισμένη, όπως γίνεται στα Τρίκαλα.
»Το όλο πρόγραμμα μπορεί να συμπληρώσει τις δημόσιες μεταφορές. Το αυτόνομο όχημα δεν μπορεί να εκτελεί όλες τις υπάρχουσες διαδρομές. Αυτά τα van έρχονται να συμπληρώσουν τη δουλειά της αστικής συγκοινωνίας».
Η εξέλιξη και η νέα προσπάθεια
Το δεύτερο πρόγραμμα έχει ξεκινήσει λοιπόν…
«Έχουμε πλέον εξέλιξη στην τεχνολογία με την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και αλλαγές στην πράξη. Το όχημα πλέον, όπως είπαμε, κινείται σε μεικτή κυκλοφορία, μαζί με τα υπόλοιπα οχήματα. Επίσης, πλέον χρησιμοποιούμε τεχνολογία 5G για την επικοινωνία με το κέντρο ελέγχου, που έχει δημιουργηθεί, όπου μέσα από οθόνες παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο τι γίνεται στο όχημα, ακόμη και με κάμερες, με χαμηλή καθυστέρηση, όσο πιο κοντά γίνεται στην πραγματικότητα.
Είστε ικανοποιημένοι από τα μέχρι στιγμής στοιχεία;
«Είμαστε σε δοκιμαστική περίοδο και σε λίγο θα χρησιμοποιείται από συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, όπως οι φοιτητές των ΤΕΦΑΑ της πόλης, οι σπουδαστές της ΣΜΥ και δημοτικοί υπάλληλοι καθώς και υπάλληλοι της «E-Trikala AE». Μετά το πέρας του Μύλου των Ξωτικών, ξεκινούν οι διαδρομές με επιβάτες».
Η εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών πόλεων ποια ήταν;
«Σε καμία περίπτωση ίδια με την εμπειρία των Τρικάλων, αφού η κίνηση ήταν σε ελεγχόμενους χώρους. Πλέον το «Show» έχει μεγάλους και μικρότερους πιλότους, αφού συμμετέχουν 70 πόλεις από 13 χώρες. Από Ελλάδα είναι μόνο τα Τρίκαλα. Έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε μία καλή σχέση με την ΕΕ και ένα καλό ιστορικό με αυτό που έχουμε κάνει».
Είχε όμως συμβεί τότε και ένα ατύχημα, στο πρώτο πρόγραμμα με όχημα να βγαίνει από την πορεία του…
«Δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Στη λεωφορειολωρίδα τότε υπήρξε ένα κενό σήματος, όταν κινούταν το όχημα, γνωρίζοντας ότι πρέπει να έχει ένα περιθώριο 20 cm από το πεζοδρόμιο. Στο κενό σήματος και χάνοντας την ακρίβεια του GPS, είδε λιγότερα εκατοστόμετρα και ανέβηκε στο πεζοδρόμιο. Με το που ανέβηκε στο πεζοδρόμιο, φρέναρε απότομα και εκεί σταμάτησε».
Οδυσσέας Ράπτης : Από την απογοήτευση στην έκπληξη!
Την ίδια στιγμή, ο Διευθύνων Σύμβουλος «e-Trikala AE», Οδυσσέας Ράπτης, θυμάται το βράδυ πριν την έναρξη του πρώτου προγράμματος, την απογοήτευση που ένιωσε αλλά και την έκπληξη που τη διαδέχθηκε, ενώ προβλέπει ότι σύντομα οι αυτόνομες μαζικές μεταφορές θα είναι μέρος της πραγματικότητας…
«Αυτή είναι η δεύτερη προσπάθεια που κάνουν τα Τρίκαλα για να βοηθήσουν την καινοτομία στην εξέλιξη της αυτόνομης οδήγησης. Στο πρώτο πρόγραμμα, η αγωνία της ΕΕ ήταν αν θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν τα οχήματα αυτά σε ταχύτητα μεγαλύτερη του βάδην, στον αστικό ιστό; Έτσι, δημιουργήσαμε έναν δακτύλιο για την κυκλοφορία αυτών των οχημάτων. Έτσι φάνηκε τότε ότι το πείραμα πέτυχε, και η ΕΕ συνέχισε να επενδύει σ’ αυτήν την άκρη της τεχνολογίας. Έρχεται μετά από χρόνια η μετατροπή οχήματος σε αυτόνομο» σημειώνει.
Πώς νιώθατε την πρώτη ημέρα του πρώτου προγράμματος;
«Βίωσα τη μεγάλη έκπληξη! Είχαμε δημιουργήσει έναν λεωφορειόδρομο, και το προηγούμενο βράδυ είχα κάνει μία βόλτα να δω αν όντως είναι ανοιχτός. Ήταν γεμάτος αυτοκίνητα! Ένιωσα τότε μία απογοήτευση και είχα πει ότι αποκλείεται το πείραμα να γινόταν. Το πρωί της επομένης, προς έκπληξη όλων μας δεν υπήρξε αυτοκίνητο πάνω στη διαδρομή. Οι συμπολίτες μας σεβάστηκαν το έργο σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του έργου, και απομακρύνανε και επισκέπτες για να μπορεί να κυκλοφορήσει το όχημα. Ήταν συγκινητική η ανταπόκριση».
Είναι και θέμα οδηγικής κουλτούρας…
«Υπερηφανευόμαστε γι’ αυτό στα Τρίκαλα! Ίσως το ότι έχουμε πολλά ποδήλατα που έχουμε να συνετέλεσε σ’ αυτό».
Χρειάζεται αυτή η κουλτούρα για να πετύχει η αυτόνομη κίνηση;
«Τα πειράματα παράλληλα γίνονται και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, κυρίως του Βορρά, όπως στο Τάμπερε της Φινλανδίας, που δοκιμάζει πολλές τεχνολογίες. Εκεί, η οδηγική συμπεριφορά είναι απόλυτα νόμιμη. Εδώ έρχεται η ΕΕ να κάνει τον «σκληρό» πιλότο. Εδώ θα διπλοπαρκάρουμε, θα σταματήσουμε ξαφνικά στον δρόμο… Η ΕΕ ψάχνει και δύσκολες περιπτώσεις. Δεν είναι υποτιμητικό, αλλά ρεαλιστικό, και επιλέγονται τα Τρίκαλα, ως ένα δύσκολο περιβάλλον αλλά όχι άναρχο. Είναι δύσκολο βιωματικά, έτσι ζει η Μεσόγειος και ο ευρωπαϊκός Νότος».
Τι λύσεις δίνει η αυτόνομη κίνηση οχημάτων; Γιατί να επιλέξουμε αυτή, και να μην μείνουμε στο κλασικό μοντέλο, με έναν οδηγό στο τιμόνι;
«Αν ζούμε σε μία συνοικία των Αθηνών και θέλουμε να πάμε στη δουλειά μας στο κέντρο και χρησιμοποιούμε μετρό…. Για να πάμε στο πλησιέστερο μέσο μαζικής μεταφοράς, το τελευταίο μίλι, είναι αυτό που δεν περπατάει κανείς και παίρνει το όχημά του. Εκεί δεν βρίσκει χώρο στάθμευσης, οπότε λέει να χρησιμοποιήσει μέχρι το τέρμα το όχημα. Αυτό θέλει να περιορίσει η ΕΕ, με μικρά οχήματα στις γειτονιές και με κυκλικές ή on demand διαδρομές να σε οδηγήσει από το σπίτι στο πλησιέστερο σημείο σταθμού ΜΜΜ».
Γιατί όμως να είναι αυτόνομη η μετακίνηση; Θέλω να επιμείνω στο θέμα του οδηγού…
«Γιατί είναι σποραδικές μετακινήσεις και κοντινών αποστάσεων. Είναι και θέμα λειτουργικού κόστους. Πιστεύουν ότι αυτά τα μικρά οχήματα θα είναι πιο λειτουργικά, πιο χρηστικά και λιγότερο κοστοβόρα από τη χρήση ενός μεγάλου οχήματος».
Έχουμε την τεχνολογία για να μιλάμε για ασφαλείς μεταφορές;
«Στη Γερμανία γίνονται πλέον πειράματα με νταλίκες, επί της εθνικής οδού. Στα Τρίκαλα, έχοντας και το περιστατικό στο πρώτο πείραμα με το όχημα να σταματάει στα όρια του δρόμου, μας κάλεσε ο εισαγγελέας και ρώτησε «αν στο όχημα υπήρχε οδηγός και πάθαινε κάτι, τι θα γινόταν;». Απάντησε ο πρόεδρος των αστικών ότι θ’ ανέβαινε στο πεζοδρόμιο και θα περνούσε και πάνω από το περίπτερο που υπήρχε εκεί.
Η τεχνολογία δεν υπάρχει περίπτωση να ξεπεράσει τα όρια, σε βαθμό που χαρακτηρίζεται και… κουτό ένα τέτοιο σύστημα, χωρίς πρωτοβουλία ή κριτική σκέψη».
Όσον αφορά τα συστήματα για να μην υπάρξουν κακόβουλες εξωτερικές παρεμβάσεις, πχ hacking;
«Έχουν τέτοια συστήματα κυβερνοασφάλειας, που ανθρωπίνως σήμερα δεν είναι εφικτό να παραβιαστούν. Αλλά υπάρχουν περιπτώσεις παραβίασης συστημάτων γενικά και αυτός είναι πάντα ένας κίνδυνος που ελλοχεύει στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πάντως η τεχνολογία εξελίσσεται και θωρακίζεται».
Σε τι βάθος χρόνου πιστεύετε ότι αυτόνομα οχήματα μπορεί να κυκλοφορήσουν μαζικά και καθημερινά;
«Το να πάμε πχ στον Βόλο από τα Τρίκαλα, πατώντας ένα κουμπί, είναι απίστευτα μακριά. Αλλά σε συγκεκριμένες, χαρτογραφημένες διαδρομές και το παραμικρό που θ’ αλλάξει θα ρωτηθεί το ανθρώπινο μυαλό, ο χειριστής στο κέντρο ελέγχου, πιστεύω ότι την επόμενη δεκαετία θα το έχουμε σε πάρα πολλές πόλεις».
Σ’ αυτήν τη δεκαετία θα μπορούμε να έχουμε συστήματα αυτόνομης μετακίνησης και σε ΙΧ;
«Στην Αμερική, η Tesla έχει δρομολογήσει και σε εμπορική χρήση τέτοια συστήματα! Αλλά μην πάμε τόσο μακριά! Σε νέα οχήματα υπάρχουν συστήματα ασφαλείας! Πχ αν αλλάξεις λωρίδα στην εθνική οδό τρέμει το τιμόνι ή μειώνεται η ταχύτητα, ή αν νυστάξεις αντιδρά το αυτοκίνητο. Ή φρενάρει μόνο του αν δει σε μικρή απόσταση άλλο όχημα μπροστά του. Όλα αυτά προέρχονται από έρευνες της ΕΕ για την αυτοκίνηση. Σύντομα θα έχουμε και μικρά οχήματα για να απολαμβάνουμε την… χωρίς τιμόνι αυτοκίνηση»!
