Καταρχάς θα ήθελα να ενημερώσω τον αναγνώστη ότι η μελέτη αυτού του σταδίου της ιστορίας του Αζερμπαϊτζάν, δηλαδή της περιόδου της ύπαρξης της Πρώτης Δημοκρατίας ή αλλιώς της ΛΔΑ (Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαιτζάν), από το Μάιο του 1918 μέχρι τον Απρίλιο του 1920, για εμάς στο Αζερμπαϊτζάν ήταν απαγορευμένη. Στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, του σοβιετικού καθεστώτος και της κομμουνιστικής ιδεολογίας το θέμα του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν ήταν ταμπού. Αυτό το στάδιο απλώς δεν υπήρχε για την σοβιετική ιστορία και επιστήμη.
Επιπλέον, ως πικρή ειρωνεία της ιστορίας, η 28η Απριλίου του 1920, η ημέρα της κατοχής της Πρώτης Δημοκρατίας από τους μπολσεβίκους, από τον Κόκκινο Στρατό της Σοβιετικής Ρωσίας, για πολλά χρόνια ήταν η επίσημη γιορτή στο Σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν.
Τα αρχεία άνοιξαν μόνο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και, όταν ξεκίνησα να τα μελετώ, σοκαρίστηκα. Αυτό που αποκαλούσαμε «μαύρη», αποδείχτηκε η πιο λαμπερή περίοδος στην ιστορία μας.
Ήταν η πρώτη κοινοβουλευτική δημοκρατία στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι Αζέροι διανοούμενοι δημιούργησαν μια κοσμική δημοκρατία στην παραδοσιακή μουσουλμανική κοινωνία, στις δυσκολότερες συνθήκες του αιματηρού Παγκοσμίου Πολέμου αν και ήταν περιβαλλόμενη από εχθρικά κράτη.
Στο Κοινοβούλιο της, που ξεκίνησε να λειτουργεί στις 7 Δεκεμβρίου 1918, υπήρχαν 11 παρατάξεις, οι οποίες εκπροσωπούσαν όχι μόνο τα πολιτικά κόμματα, αλλά και τις εθνικές μειονότητες. Όλες οι 5 κυβερνήσεις της ήταν κυβερνήσεις συνασπισμού και ο πρώτος πρωθυπουργός και πρόεδρος ήταν ακομμάτιστοι.
Ο Νόμος για τις εκλογές, ο οποίος εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 1919, εξασφάλισε ίσα δικαιώματα ψήφου σε όλους τους πολίτες της χώρας ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας ή κοινωνικής θέσης. Για πρώτη φορά γυναίκες στη μουσουλμανική Ανατολή έλαβαν το δικαίωμα να εκλέγουν και να εκλέγονται. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ελβετία, έδωσαν στις γυναίκες αυτό το δικαίωμα πολύ αργότερα. Και η πιο προηγμένη χώρα στον κόσμο εκείνη την εποχή – η Μεγάλη Βρετανία – επέτρεψε σε γυναίκες να ψηφίζουν μόνο στις εκλογές του Νοέμβρη του 1918.
Στην Πρώτη Δημοκρατία υπήρχε η ελευθερία του Τύπου, γίνονταν μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, καθιερώθηκε η δωρεάν παιδεία, την 1η Σεπτεμβρίου 1919 άνοιξε το Κρατικό Πανεπιστήμιο, 100 φοιτητές μας στάλθηκαν για σπουδές στα καλύτερα Πανεπιστήμια της Ευρώπης. Αυτά είναι μερικά μόνο επιτεύγματα της Πρώτης Δημοκρατίας, η οποία μάλιστα κράτησε μόλις 23 μήνες.
Είναι συμβολικό ότι η ιδέα του εκμοντερνισμού αποτυπώθηκε όχι μόνο στην ιδεολογία κα την δραστηριότητα του κράτους, αλλά και στα χρώματα της εθνικής σημαίας, που εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 1918. Ειδικά το μπλε χρώμα στην τρίχρωμη σημαία του Αζερμπαϊτζάν συμβολίζει τον προσανατολισμό προς τα προηγμένα ιδανικά και τις αξίες της Ευρώπης.
Οι σύγχρονοι ιστορικοί, ιδίως η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, ΗΠΑ, Audrey Altstadt, εξέφρασαν υψηλή εκτίμηση στη δράση της ΛΔΑ. η Audrey Altstadt είπε:
«Ήταν ίσως το πιο σημαντικό στάδιο στην ιστορία του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Πράγματι, στις αρχές του 20ου αιώνα στο Αζερμπαϊτζάν εμφανίστηκε μια πραγματική Δημοκρατία, υπήρξε Κοινοβούλιο, λειτουργούσαν διάφορα πολιτικά κόμματα, στις σελίδες του ελεύθερου Τύπου διεξάγονταν ανοιχτές συζητήσεις για διάφορα θέματα. Με λίγα λόγια, στη χώρα υπήρχε πραγματικό δημοκρατικό σύστημα. Η εμφάνιση ενός τέτοιου κράτους στο τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου συγκρίνεται με λουλούδι που άνθισε σε μια αιματηρή εποχή”.
Ένας άλλος Αμερικανός επιστήμονας, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πρίνστον Michael Reynolds, επισημαίνει ότι
“σε συνθήκες παγκοσμίου πολέμου και κατάρρευσης αυτοκρατοριών, οι ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν σχημάτισαν μια φιλελεύθερη δημοκρατική κυβέρνηση, ενώ οι γείτονές τους στα δυτικά, βόρεια, ανατολικά και νότια σχημάτισαν σκληρά εθνικιστικά, στρατιωτικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα».
Αυτά τα λόγια λένε πολλά. Να σημειωθεί ότι μέχρι τότε οι Αζέροι ως μουσουλμάνοι στη Ρωσική Αυτοκρατορία δεν είχαν ίσες ευκαιρίες με τα χριστιανικά έθνη. Τα δικαιώματά τους ήταν περιορισμένα – υπήρχε απαγόρευση της στρατιωτικής θητείας στον ρωσικό στρατό, περιορισμοί στην απόκτηση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στην έκδοση των εφημερίδων τους, στην συμμετοχή σε κυβερνητικές αρχές και σε εκλογές.
Παρά το γεγονός αυτό, οι ηγέτες του Αζερμπαϊτζάν μπόρεσαν να σχηματίσουν μια κοσμική κοινοβουλευτική δημοκρατία και δεν είναι τυχαίο ότι ο επικεφαλής της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στο Νότιο Καύκασο στρατηγός Thomson έγραψε στο Λονδίνο το 1919, ότι «οι Αζέροι έχουν δημιουργήσει την ιδανική κρατική δομή, την καλύτερη γνωστή σε μας στον Καύκασο».
Ενώ ένας βρετανός στρατιωτικός ανταποκριτής, ο Scotland Liddle, σημείωσε ότι «το κράτος του Αζερμπαϊτζάν αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους άλλους λαούς της Υπερκαυκασίας».
Παράλληλα, σε ό,τι αφορά την πολιτική της γειτονικής Αρμενίας, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή του Καυκάσου και ο πρώτος Πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, ο Μαρκ Μπρίστολ, σε επιστολή του προς το Κογκρέσο των ΗΠΑ από τις 28 Μαρτίου 1921 ανέφερε:
«…Για όσο διάστημα στην εξουσία βρίσκονταν οι Ντασνάκ (το κυβερνών κόμμα της Αρμενίας το 1918-1920 – σημ. του συγγρ.), έκαναν τα πάντα για να πραγματοποιήσουν τις επιθέσεις τους κατά των Κούρδων, των Τούρκων και των Αζέρων, διαπράττοντας βίαια εγκλήματα εις βάρος των μουσουλμάνων, που αντιπροσώπευαν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού της Καυκάσιας Αρμενίας… Κατά τα τελευταία δύο χρόνια οι Αρμένιοι στο ρωσικό Καύκασο έχουν δείξει απόλυτη ανικανότητα να κυβερνήσουν τον εαυτό τους και ιδιαίτερη ανικανότητα να κυβερνάνε ή να χειρίζονται τις εθνικές μειονότητες που βρίσκονται υπό την εξουσία τους… Δεν πιστεύω πως οι Αρμένιοι μπορούν να κυβερνούν τον εαυτό τους και ειδικά δεν πρέπει να τους επιτραπεί να κυβερνούν τα άλλα έθνη και είναι σίγουρο ότι, αν κάποιος άλλος λαός σε αυτό το μέρος της γης βρεθεί υπό τους Αρμένιους, θα υποστεί την αρμενική καταπίεση και τη βία».
Είναι μια πολύ αντιπροσωπευτική και σημαντική αξιολόγηση, αφού οι Αμερικανοί ήταν οι προστάτες των Αρμενίων, τους υποστήριζαν, εξέταζαν ακόμη και το ενδεχόμενο να γίνει η Αρμενία προτεκτοράτο τους. Αλλά τελικά εγκατέλειψαν την ιδέα αυτή, επειδή συνειδητοποίησαν ότι η Αρμενία είναι μια προβληματική περιοχή.
Το θέμα είναι υπό ποιές συνθήκες δημιουργήθηκε η πρώτη δημοκρατία του Αζερμπαιτζάν. Ήταν μια δύσκολη περίοδος, μια περίοδος έντονου ανταγωνισμού μεταξύ της Βρετανίας, της Ρωσίας, της Γερμανίας και της Τουρκίας για την επιρροή στην περιοχή. Και μέσα στην διαμάχη αυτή, το Αζερμπαϊτζάν, ειδικά το Μπακού, κατείχε την κεντρική θέση για πολλούς λόγους.
Πρώτον, οι Αζέροι αποτελούσαν τον πιο πολυπληθή λαό στην περιοχή – 4 εκατομμύρια, σχεδόν το 50% από τα 8 εκατομμύρια του συνολικού πληθυσμού του Καυκάσου. Στην επαρχία του Μπακού το ποσοστό τους ήταν ακόμα πιο υψηλό – το 73%, δηλαδή οι 940 χιλιάδες από τους 1,2 εκατομμύρια.
Δεύτερον, το Αζερμπαϊτζάν κατείχε μια σημαντική στρατηγική θέση, μια θέση-κλειδί μεταξύ τριών αυτοκρατοριών, της Ρωσικής, της Οθωμανικής και της Περσικής, και ο έλεγχός του διασφάλιζε την πρόσβαση στα σύνορα του Καυκάσου, κάτι που ανησυχούσε τη Ρωσία.
Τρίτον, το Μπακού ήταν το μεγαλύτερο λιμάνι στην Κασπία Θάλασσα, μέσω του οποίου υπήρχε σύνδεση μεταξύ της Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Ειδικά αυτό ανησυχούσε την Βρετανία, η οποία φοβόταν ότι η Γερμανία θα μπορούσε να καταλάβει το λιμάνι και να απειλήσει τις βρετανικές αποικίες στην Ασία, κυρίως στην Ινδία.
Τέταρτον, το Μπακού ήταν ένα σημαντικό πετρελαϊκό κέντρο και το πετρέλαιο ήταν σημαντικό για το στρατιωτικό εξοπλισμό και τις οικονομίες όλων των άνω χωρών. Απ’ τη μία η Τουρκία και η Βρετανία δεν ήθελαν να αφήσουν το πετρέλαιο στους Γερμανούς και τους Μπολσεβίκους. Απ’ την άλλη η Γερμανία και η Ρωσία εξίσου φοβόντουσαν την κατάληψη του Μπακού και των κοιτασμάτων πετρελαίου του από την Τουρκία και την Βρετανία. Ο επικεφαλής της κυβέρνησης της Σοβιετικής Ρωσίας, ο Λένιν, ήταν έτοιμος ακόμα και για πιο ακραία μέτρα, για να αποτρέψει την κατάληψη του Μπακού από τρίτες χώρες, για αυτό και τον Ιούνιο του 1918 έστειλε στους συναδέλφους του στον Καύκασο το παρακάτω τηλεγράφημα: «Να προετοιμαστείτε πλήρως να κάψετε εντελώς το Μπακού».
Κάτω από τέτοιες συνθήκες τα πολιτικά κόμματα του Αζερμπαϊτζάν άρχισαν να κινούνται προς την ανεξαρτησία, την οποία δεν ήθελε καμία από τις δυνάμεις στην περιοχή. Αλλά την πιο επιθετική πολιτική εφάρμοζαν οι μπολσεβίκοι της Σοβιετικής Ρωσίας, οι οποίοι είχαν στο Μπακού ισχυρό μοχλό πίεσης – τις κομμουνιστικές ένοπλες οργανώσεις.
Η κατάσταση έγινε ακόμη πιο περίπλοκη όταν, κατά την αποχώρηση των ρώσικων στρατευμάτων από το τουρκικό μέτωπο, γύρω στις 6 με 10 χιλιάδες Αρμένιοι στρατιώτες, που υπηρετούσαν στον τσαρικό στρατό, εισέβαλαν και παρέμειναν στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν.
Ως αποτέλεσμα αυτού, στο Μπακού δημιουργήθηκε μια ένωση δύο διαφορετικών στην ιδεολογία δυνάμεων – των Ρώσων μπολσεβίκων και των Αρμενίων εθνικιστών, τους οποίους ένωνε ένας κοινός στόχος: να αποτρέψουν την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν.
Ο στόχος τους θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη φυσική εξόντωση των κομμάτων και των ηγετών του Αζερμπαϊτζάν, αφού οι Αζέροι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Τελικά ακριβώς μια τέτοια απόφαση ελήφθη – να κατασταλεί με βία το κίνημα ανεξαρτησίας και “να διορθωθεί” η δημογραφική κατάσταση. Αυτ’ο είχε ως αποτέλεσμα την αιματηρή σφαγή, γενοκτονία στην ουσία, των 30.000 αμάχων Αζέρων σε όλη την επαρχία του Μπακού το Μαρτίο-Απριλίο του 1918. Οι φωτογραφίες από το βιβλίο δίνουν μια εικόνα για την έκταση αυτού του εγκλήματος εναντίον του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Ο κόσμος σφαζόταν και η περιουσία του καταστρεφόταν, κάηκαν ολόκληρα χωριά, σπίτια, τζαμιά.
Τα εγκλήματα αυτά ήταν τόσο μεγάλης κλίμακας, που ακόμα και ο εκπρόσωπος της Σοβιετικής Ρωσίας στο Μπακού, Stepan Shaumyan, δεν μπορούσε να μη παραδεχτεί την κοινή ευθύνη των μπολσεβίκων και αρμένιων εθνικιστών για την σφαγή. Σε επιστολή του στη Μόσχα προς την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ρωσίας, στις 13 Απριλίου 1918, έγραψε ανοιχτά:
“Επωφεληθήκαμε της ευκαιρίας και ξεκινήσαμε την επίθεση σε όλα τα μέτωπα… τότε ήδη είχαμε ένοπλες δυνάμεις που αριθμούσαν 6 χιλιάδες άτομα. Οι Ντασνάκοι είχαν επίσης περίπου 3.000-4.000 άτομα στις αρμένικες εθνικές ένοπλες ομάδες. Η συμμετοχή τους χαρακτήρισε τα γεγονότα του Μπακού ως εθνοτική σφαγή, αλλά δεν θα μπορούσε να μη γίνει. Η Σοβιετική εξουσία στο Μπακού ήταν πάντα σε ευάλωτη θέση λόγω της αντίστασης που έφερναν τα αζέρικα κόμματα… η νίκη τους στο Μπακού θα οδηγούσε στην απώλεια του Καύκασου για την Ρωσία. Επιλέξαμε συνειδητά την τρομοκρατία, ο μουσουλμανικός όχλος χτυπήθηκε σκληρά”.
Η ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν ανακηρύχθηκε στις 28 Μαΐου 1918. Μετά από τρείς μήνες μαχών με τις ενωμένες δυνάμεις των μπολσεβίκων και των αρμένικων στρατιωτικών ομάδων, στις 17 Σεπτέμβρη 1918 η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν μετακινήθηκε από την πόλη Ganja στο Μπακού, το οποίο έγινε η πρωτεύουσα της Πρώτης Δημοκρατίας.
Οι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής της ήταν δύσκολοι, ανάμεσα τους η διασφάλιση της αναγνώρισης της εκ μέρους των ευρωπαϊκών δυνάμεων και η δημιουργία ειρηνικών σχέσεων με τη γειτονική Σοβιετική Ρωσία.
Ο Αμερικανός ιστορικός Michael Reynolds επισημαίνει ότι η εξωτερική πολιτική του Αζερμπαϊτζάν διέφερε θετικά από την πολιτική των γειτόνων του, τονίζοντας οτι οι ηγέτες του «εγκατέλειψαν τις επεκτατικές ιδέες στην εξωτερική πολιτική, ενώ αντιθέτως οι γείτονές του – η Γεωργία, η Αρμενία, το Ιράν και η Τουρκία, ακολουθούσαν μια τέτοια πολιτική”.
Με βάση τα αρχειακά στοιχεία φαίνεται ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν ιδιαίτερα ενοχλημένες από τις εδαφικές φιλοδοξίες της Αρμενίας, η οποία διεξήγαγε πόλεμους με σχεδόν όλους τους γείτονές της. O επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας, Λόρδ Κερζον, απαντώντας σε έκκληση της Αρμενίας για βοήθεια στην στρατιωτική σύγκρουσή της με την Τουρκία και τη Γεωργία, έγραψε το 1920 το εξής: “Περιμένουμε από σας τη συγκεκριμένη εποικοδομητική διοικητική δουλειά στο εσωτερικό της χώρας και όχι σκέτη εξωτερική πολιτική που βασίζεται αποκλειστικά στην προπαγάνδα και τη ζητιανιά”.
Ωστόσο, παρά τις εκκλήσεις του Μπακού για ειρηνικές σχέσεις και σύναψη διπλωματικών σχέσεων, η Μόσχα αρνήθηκε να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της ΛΔΑ. Από τις αρχές του 1920 οι Μπολσεβίκοι άρχισαν να προετοιμάζουν την κατάληψη του Αζερμπαϊτζάν. Επιπλέον, με την υποστήριξη της Μόσχας, οι τοπικοί κομμουνιστές ετοίμαζαν στρατιωτικό πραξικόπημα μέσα στη χώρα. Παράλληλα, η ανεξάρτητη Αρμενία άρχισε να προβάλει εδαφικές αξιώσεις απέναντι στο Καραμπάχ και το Ναχιτσεβάν και ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Από την άλλη πλευρά, οι δυνατότητες των ευρωπαϊκών δυνάμεων – της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας – να βοηθήσουν την ανεξαρτησία της ΛΔΑ ήταν περιορισμένες λόγω των εσωτερικών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων τους.
Επιπλέον, οι δύο κορυφαίες τουρκικές πολιτικές δυνάμεις – οι νεότουρκοι και οι τούρκοι κεμαλιστές, δεν ήθελαν το ανεξάρτητο φιλοευρωπαϊκό Αζερμπαϊτζάν.
Οι νεότουρκοι έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην προστασία του λαού του Αζερμπαϊτζάν από την εξόντωση εκ μέρους των ενόπλων μπολσεβίκων και Αρμενίων εθνικιστών κατά την περίοδο από τον Μάιο έως το Σεπτέμβριο 1918. Δείτε τις τρομερές αρχειακές φωτογραφίες από τον Μάρτιο-Απρίλιο 1918 και θα καταλάβετε τι μέλλον περίμενε το λαό μας. Την ίδια στιγμή, οι νεότουρκοι ονειρεύονταν την ένωση όλων των τούρκικων και μουσουλμανικών λαών του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας σε ένα ενιαίο μεγάλο κράτος υπό τον έλεγχό τους και αυτά τα όνειρα δεν περιελάμβαναν το ανεξάρτητο Αζερμπαϊτζάν.
Σε ό,τι αφορά τους κεμαλιστές, αυτοί είχαν ανάγκη την στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη των μπολσεβίκων για την επιτυχή ολοκλήρωση του πολέμου. Και παρόλο που ο αρχηγός τους, ο Μουσταφά Κεμάλ, έβλεπε πολύ εχθρικά την κομμουνιστική ιδεολογία και απαγόρεψε τη δράση των κομμουνιστών στην Τουρκία, οι ιδεολογικές διαφορές εδώ υποχώρησαν σε δεύτερο πλάνο. Αναφέρω την επιστολή του Μουσταφά Κεμάλ προς τον Λένιν από τις 26 Απριλίου 1920, δύο ημέρες πριν από την πτώση της ΛΔΑ, στην οποία γράφει ότι δεν έχει καμία αντίρρηση για την κατάληψη του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν και τη μετατροπή του σε κομμουνιστική δημοκρατία, με αντάλλαγμα τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια από την Σοβιετική Ρωσία.
Οι Τούρκοι κομμουνιστές, η δραστηριότητα των οποίων απαγορεύτηκε στην Τουρκία, ήταν αλληλέγγυοι με τους Ρώσους κομμουνιστές και τους υποστήριζαν πλήρως για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους. Πέρα από αυτό, ήταν οι πιο ενεργοί συμμετέχοντες στο στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης της Πρώτης Δημοκρατίας την άνοιξη του 1920.
Στο παρόν βιβλίο υπάρχουν πολυάριθμες αποδείξεις για το πώς οι νεότουρκοι, οι τούρκοι κεμαλιστές και οι τούρκοι κομμουνιστές, μεταξύ των οποίων υπήρχε εχθρότητα και ανταγωνισμός εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο Μπακού ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους μπολσεβίκους της Σοβιετικής Ρωσίας για να ανατρέψουν την κυβέρνηση της ΛΔΑ.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην πτώση της Πρώτης Δημοκρατίας. Στις 28 Απριλίου τα στρατεύματα της Σοβιετικής Ρωσίας εισέβαλαν στο Αζερμπαϊτζάν. Ξεκίνησε η ιστορία της δεύτερης – Σοβιετικής πλέον – Δημοκρατίας, η οποία κράτησε 71 έτη, μέχρι την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.
Γνωρίζοντας τα γεγονότα του 1918-1920 είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τις αιτίες πολλών διαδικασιών που γίνονται σήμερα στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου και γύρω από το Αζερμπαϊτζάν ειδικότερα. Ίδιες κανονικότητες, ίδιες συμμαχίες, ίδια προβλήματα.
Το Αζερμπαϊτζάν, όπως και εκείνη την εποχή, κατέχει σημαντική στρατηγική θέση ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Πρόκειται για ένα πολιτικό και ένα ενεργειακό κέντρο στην περιοχή. Για το λόγο αυτό αποτελεί αντικείμενο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων παικτών στην περιοχή – τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Τουρκία και το Ιράν – και θα πρέπει να ακολουθήσει μια ισορροπημένη εξωτερική πολιτική, για να διατηρήσει την ανεξαρτησία του.
Η Γεωργία, όπως και το 1918-1920, είναι στρατηγικός σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Αρμενία εξακολουθεί να έχει εδαφικές διεκδικήσεις εναντίον του Αζερμπαϊτζάν και πραγματοποιεί επιθετική πολιτική εναντίον του.
Οι περιφερειακές αποσχιστικές τάσεις σήμερα – όπως και τότε – χρησιμοποιούνται ενεργά από κάποιες μεγάλες δυνάμεις για την ενίσχυση των θέσεων τους στην περιοχή. Η κατάσταση στη Γεωργία, την Ουκρανία, τη Μολδαβία, το Αζερμπαϊτζάν αναπτύσσεται κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας.
Ωστόσο, υπάρχει κάτι καινούριο. Εδώ και 25 χρόνια το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει με επιτυχία μια ανεξάρτητη πολιτική, η οποία άλλαξε τον ενεργειακό χάρτη της περιοχής του Καυκάσου και όλης της Ευρώπης. Αλλά όσο πιο επιτυχημένη γίνεται η εξωτερική μας πολιτική, τόσο πιο μεγάλη αντίσταση φέρνουν εκείνες οι χώρες τις οποίες δε συμφέρει η αλλαγή αυτού του χάρτη.
