Στα πλαίσια ομιλίας του γραμματέα του ΚΚΕ πριν λίγες εβδομάδες αναφέρθηκε το περίφημο « Σοσιαλισμός η Βαρβαρότητα» που αναφερόταν σε κάτι το οποίο η Ρόζα Λούξεμπουργκ έθεσε κατά τη διάρκεια του Α ‘ Παγκοσμίου Πολέμου και της επακόλουθης Γερμανικής επανάστασης και το οποίο έχει υιοθετηθεί από πολλούς σοσιαλιστές από τότε. Η Λούξεμπουργκ απέδωσε το « Σοσιαλισμός η Βαρβαρότητα» σε έναν από τους ιδρυτές του επιστημονικού σοσιαλισμού τον Φρίντριχ Ένγκελς, αν και ένας άλλος θεωρητικός μαρξιστής ο Καούτσκυ ανέφερε το 1892 (πριν την αναφορά του Ένγκελς ) «Πρέπει είτε να προχωρήσουμε στο σοσιαλισμό είτε να επιστρέψουμε στην βαρβαρότητα». Αυτή η αναφορά από τον γραμματέα του ΚΚΕ, γέννησε ξανά σε πολλούς σκέψεις περί ιδεατών κοινωνιών και επιστημονικού σοσιαλισμού. Ειδικά σε περιόδους κρίσεων όπου οι αστικές δημοκρατίες παγιδευμένες στους ιστούς που οι ίδιες δημιουργούν δεν μπορούν να προσφέρουν γρήγορες λύσεις, οι ακραίες αριστερές ή δεξιές φιλοσοφικές τάσεις έρχονται στην επιφάνεια.
Ας δούμε κάποια από τα σημεία τα οποία υποστήριξε ο Μαρξ στην θεωρία που ανέπτυξε και εφαρμόστηκε με διαφορετικές προσεγγίσεις, σε πολλές χώρες του κόσμου τον 20ο αιώνα.
Ο Μαρξ έζησε σε μία εποχή όπου το σύστημα της φεουδαρχίας είχε εξαφανιστεί και οι αστικές δημοκρατίες γεννήθηκαν μέσα σε καταιγισμό επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων, νέων οικονομικών και κοινωνικών θεωριών, τα οποία οδήγησαν στην γέννηση της βιομηχανικής επανάστασης. Εποχές όπου οι λίγοι εκμεταλλευόντουσαν τους πολλούς, ο άνθρωπος εκμεταλλευόταν τον συνάνθρωπο και έθνη εκμεταλλευόντουσαν άλλα έθνη. Ήταν μία μεταβατική περίοδος από την φεουδαρχία στην αστική φιλελεύθερη δημοκρατία. Λέγοντας φιλελεύθερη δημοκρατία, δεν αναφέρομαι σε στενές φιλελεύθερες οικονομικές θεωρίες. Στον Δυτικό κόσμο όλα τα σοσιαλδημοκρατικά, χριστιανοδημοκρατικά και φιλελεύθερα κόμματα αποτελούν κόμματα της αστικής δημοκρατίας.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Μαρξ συνέταξε μαζί με τον Φ Ένγκελς το «Μανιφέστο του Κομουνισμού» όπου στήριξε την μονιστική θεωρία του πάνω σε ένα και μόνο ένα υλιστικό παράγοντα, την παραγωγή. Με βάση λοιπόν την εξέλιξη της οικονομίας και της παραγωγής, ανέπτυξε μία αμφιλεγόμενη θεωρία όπου εξηγούσε ιστορικά, όλη την εξέλιξη των κοινωνικών σχέσεων του ανθρώπου από την αρχαιότητα έως σήμερα. Προκειμένου να επικρατήσει ο Κομουνισμός η εξέλιξη των υφιστάμενων αστικών δημοκρατιών ισχυρίστηκε θα είναι η εξής:
Α. Oι αστικές δημοκρατίες και ο καπιταλισμός θα εξαφανιστούν και θα αντικατασταθούν από τον σοσιαλισμό και στην συνέχεια από κομουνιστικές κοινωνίες
Β. Η μεσαία αστική τάξη θα εξαφανιστεί και τα περισσότερα μέλη της θα καταλήξουν στην τάξη των προλετάριων ενώ λίγοι από αυτούς στην άρχουσα τάξη
Γ. Το κεφάλαιο θα συγκεντρωθεί στις τσέπες των ολίγων
Δ. Η τάξη των προλετάριων ( εργατών σε εργοστάσια) θα αποτελέσει την μεγαλύτερη τάξη και θα βιώνει απελπιστικές συνθήκες διαβίωσης
Όπως βλέπουμε σήμερα οι αστικές δημοκρατίες στη Δύση όχι μόνο δεν εξαφανίστηκαν αλλά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, λειτουργώντας με φιλελεύθερα κοινωνικά συστήματα. Επιπλέον όσες χώρες λειτουργούσαν μέχρι πριν 3 δεκαετίες κάτω από την «δικτατορία του προλεταριάτου», αγκάλιασαν τις αστικές δημοκρατίες και ξεκίνησαν να λειτουργούν πλέον στα πλαίσια των φιλελεύθερων αξιών και ιδεών.
Η μεσαία τάξη όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε αλλά δυνάμωσε και έγινε η ραχοκοκαλιά των αστικών δημοκρατιών, αφού δημιούργησε την δική της οικονομία μέσω μικρών και μεσαίων βιοτεχνιών και καταστημάτων.
Το κεφάλαιο μέσω της ιδρύσεως μετοχικών μεγάλων και μικρών εταιρειών, διαχύθηκε σε περισσότερους ανθρώπους και δεν έμεινε στην τσέπη των λίγων και των μονοπωλίων.
Η τάξη των προλετάριων ούτε τότε ήταν πλειοψηφία, ούτε τώρα είναι πλειοψηφία στον δυτικό κόσμο όπως ισχυρίστηκε και προφήτεψε τότε ο Μαρξ. Επιπλέον οι εργατικές τάξεις με την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους και την εξέλιξη της τεχνολογίας ωφελήθηκαν πολλαπλά και βελτίωσαν την ποιότητα της ζωής τους
Ο Μαρξ δεν είχε καταλάβει ότι οι αστικές δημοκρατίες θα ήταν ευέλικτες και θα μπορούσαν να προσαρμοστούν στις ανάγκες της κοινωνίας, έτσι λοιπόν σε όλες τις παραπάνω προβλέψεις η θεωρία του Μαρξ απέτυχε . Απέτυχε γιατί στηρίχτηκε σε μία μονιστική θεωρία και βάσισε την εξέλιξη των κοινωνιών πάνω σε ιστορικές νομοτέλειες, ανάγοντας τις σε Νόμους και μοναδικές Αλήθειες. Η μαρξιστική θεωρία βασίστηκε στην άποψη ότι όλη η εξελικτική πορεία των κοινωνικών σχέσεων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της παραγωγής και της οικονομίας των λαών, λες και την εξέλιξη των κοινωνικών και των πολιτικών σχέσεων δεν την επηρεάζουν και άλλοι παράγοντες όπως η ηθική, ο ιδεαλισμός, οι θρησκείες, ο πολιτισμός. Επίσης εκμηδένισε την ατομικότητα , εξαφάνισε την ατομική πρωτοβουλία και υποστήριξε ότι το άτομο είναι μέρος μίας μάζας ανθρώπων οι οποίοι έχουν προδιαγεγραμμένο μέλλον βάσει των ιστορικών νομοτελειών της μαρξιστικής θεωρίας.
Οι λόγοι λοιπόν που οι αστικές φιλελεύθερες δημοκρατίες κέρδισαν τους λαούς του Δυτικού κόσμου και αποτίναξαν ακροδεξιά μορφώματα αλλά επίσης κέρδισαν τους λαούς των πρώην χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού είναι γιατί:
Α. Oι φιλελεύθερες αστικές δημοκρατίες περιορίζουν και ενδυναμώνουν τον λαό. Η προστασία των Ατομικών Δικαιωμάτων από την κυβέρνηση θέτει όρια σε ό, τι μπορούν να επιτρέψουν οι πλειοψηφίες μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους.
Β. Oι φιλελεύθερες αστικές δημοκρατίες δεν στηρίζονται σε μια θεωρία της ιστορίας, αλλά σε μια πεποίθηση για τα ανθρώπινα όντα-ότι όλοι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι και ότι τα δικαιώματα υπάρχουν σε κάθε ανθρώπινο ον. Αντί να μειώνει τις ιδέες σε εκφράσεις οικονομικών σχέσεων, η φιλελεύθερη δημοκρατία επιβεβαιώνει ότι οι οικονομικές σχέσεις πρέπει να αντικατοπτρίζουν την ιδέα της ατομικής ελευθερίας.
Γ. Oι φιλελεύθερες αστικές δημοκρατίες στηρίζονται στην αντί-ουτοπική παραδοχή ότι η τάση κατάχρησης της εξουσίας κατανέμεται αρκετά ομοιόμορφα μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό δεν αναιρεί την πεποίθηση στα θεμελιώδη δικαιώματα, ότι όλα τα πρόσωπα μοιράζονται την ανάγκη για αξιοπρεπή αντιμετώπιση στους πολίτες και τους κατόχους αξιωμάτων. Από τη σκοπιά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ο καθένας είναι εξίσου ελεύθερος.
Όποιες και αν είναι οι ξεχωριστές ή συνδεδεμένες αποτυχίες των αστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών, έχουν έρθει στις χώρες μας και έχουν ενσωματωθεί στα συστήματα μας τα τελευταία 20 ή 25 χρόνια, φωνές από την Ανατολή που επαναβεβαιώνουν έξοχα τις αξίες της ελευθερίας, της ανοχής, της ανοιχτότητας του λόγου. Αυτοί οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν, μέχρι στιγμής, “αποτύχει”, έχουν καταστραφεί, φυλακιστεί, ταπεινωθεί, απομονωθεί τις χώρες τους. Ωστόσο, η ίδια η εμφάνισή τους στις δικές μας κοινωνίες σηματοδοτεί έναν τεράστιο ηθικό θρίαμβο των αστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Η κριτική των ανεπαρκειών των αστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών καθίσταται δυνατή από την επάρκεια των αρχών των αστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών. Η αστική μας δημοκρατία είναι το χειρότερο σύστημα έως την ώρα που θα ανακαλυφθεί ένα καλύτερο. Έως σήμερα δεν έχει ανακαλυφθεί κάτι καλύτερο.
*BEng MSc AMIEE MILT, Σύμβουλος Στρατηγικών Επενδύσεων
