Το συγκεκριμένο άρθρο γράφτηκε με αφορμή το πρόσφατο συνέδριο για την Ανάπτυξης της Μαγνησίας, η οποία διοργανώθηκε από τον Όμιλο Καρεκλίδη, όπου έγινε αναφορά από πανεπιστημιακούς παράγοντες στα βιομηχανικά κτίρια του Νομού και τους τρόπους καλύτερη αξιοποίηση τους.
Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν είναι μια σταθερή κατάσταση αρμονίας, αλλά αντιθέτως μία διαδικασία αλλαγής στην οποία η εκμετάλλευση των αποθεμάτων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισμός της τεχνολογικής ανάπτυξης, και οι θεσμικές αλλαγές πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις μελλοντικές όσο και με τις σύγχρονες ανάγκες’ [Brundtland, 1987]. Στις μέρες μας, η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι πια μόνο μια μνήμη ή μία πολιτιστική αναφορά, ή ακόμα ένας τόπος ή ένα αντικείμενο. Η κληρονομιά κινείται προς ευρύτερα και εκτενέστερα σενάρια, όπου μεταμορφώνεται συχνά σε καθοδηγητική δύναμη για το εμπόριο, τα επαγγέλματα, την ψυχαγωγία και την πολιτική.
Ο βιοµηχανικός τουρισµός ως ειδική µορφή του πολιτιστικού τουρισµού απευθύνεται σε ειδικά παρακινηµένους επισκέπτες, αλλά και σ’ ένα ευρύτερα καλλιεργηµένο κοινό, µε στόχο τη γνωριµία µε σηµαντικά έργα του βιοµηχανικού πολιτισµού. Ως τέτοια λαµβάνονται οι βιοµηχανικές και προβιοµηχανικές εγκαταστάσεις (π.χ. ελαιοτριβεία, οινοποιεία, αλευροβιοµηχανίες, κ.ά.), τα µέσα και έργα συγκοινωνίας και µεταφοράς (π.χ. τρένα, ναυτική παράδοση, κ.ά.), τα τεχνικά έργα υποδοµής (υδραυλικά έργα, γέφυρες, κ.ά.), οι φυσικοί τόποι βιοµηχανικής εκµετάλλευσης (λατοµεία, ορυχεία, αλυκές κ.ά.), κ.ά. Στόχος της ειδικής αυτής µορφής πολιτιστικού τουρισµού είναι η κατανόηση των πολιτισµικών αξιών και της σηµασίας προστασίας της βιοµηχανικής κληρονοµιάς ως κοµµάτι της νεότερης ιστορίας του τόπου.
Η Μαγνησία διαθέτει πληθώρα παλαιών βιομηχανικών κτιρίων. Μερικά από αυτά έχουν ήδη ανακαινιστεί κα γίνεται χρήση τους από πανεπιστημιακούς και άλλους φορείς. Ας δούμε μερικά βιομηχανικά κτίρια στον τόπο μας.
Μηχανουργείο Παπαρήγα: Τα τρία κτίρια του βιομηχανικού συγκροτήματος Παπαρήγα, οι αποθήκες υλικών, το μηχανουργείο και το χυτήριο, στέγασαν αρχικά τις Σχολές Γεωπόνων, Μηχανολόγων, Πολιτικών Μηχανικών και Χωροταξίας και σήμερα το Τμήμα Αρχιτεκτόνων.
Καπναποθήκες Παπαστράτου: Σήμα κατατεθέν της φυσιογνωμίας της πόλης αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς και έδρα της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Καπναποθήκες Ματσάγγου: Σε μεγάλη έκταση 100 περίπου στρεμμάτων, κλασική βιομηχανική αποθήκη νεώτερης κατασκευής (1967), στην περιοχή της Ν. Ιωνίας, στεγάζει ήδη από το 2000 την Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Καπνεργοστάσιο Ματσάγγου: Στην καρδιά της πόλης, μέσα στο εμπορικό κέντρο ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Ένα ιστορικό εργοστάσιο της πόλης, συνδεδεμένο με αγώνες του εργατικού κινήματος.
Αποθήκες καπνού Σπήρερ:Στεγάζει δραστηριότητες δημοτικών επιχειρήσεων και οργανισμών όπως το Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης, καθώς και δραστηριότητες πολιτιστικού εκθεσιακού και συνεδριακού χαρακτήρα.
Πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα:Καταλαμβάνει έκταση 25 στρεμμάτων στην είσοδο της πόλης, δίπλα στον χείμαρρο Κραυσίδωνα. Ιστορικό βιομηχανικό μουσείο, χώρος παραγωγικών εργαστηρίων και πολυχώρος πολιτισμού και αναψυχής.
Βαμβακουργία Αδαμόπουλου: Καταλαμβάνει ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στις Δυτικές Συνοικίες, και λειτουργεί ήδη ως Αθλητικό Κέντρο.
Ηλεκτρική Εταιρεία: Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και λειτουργεί ως Κέντρο Μουσικού Θεάτρου, ενταγμένο στο Δίκτυο Πόλεων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Στρυχνόκαρπος: Tο παλιό εργοστάσιο παραγωγής δηλητηρίου λειτουργεί ως κέντρο Γειτονιάς και Παραγωγικό εργαστήριο καλαθοπλεκτικής για τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Απεντομωτήριο : Βρίσκεται στην ίδια περιοχή του Λιμεναρχείου και λειτουργεί ως Κέντρο Ενεργειακών Εφαρμογών και έδρα της ΔΕΜΕΚΑΒ.
Οργανισμός Καπνού στο Καραγάτς: Λειτουργεί ήδη ως αθλητικό κέντρο στην έκταση των 6 στρεμμάτων στην περιοχή Καραγάτς και Προπονητήριο Ολυμπιακών προδιαγραφών για την ρυθμική και ενόργανη γυμναστική. Παράλληλα, στεγάζει καλλιτεχνικά εργαστήρια του Δήμου.
Η αναγνώριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς από τις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις ως ανταγωνιστικού παράγοντα στην προσπάθειά τους να διαφηµίσουν τα ιδιαίτερα πολιτισµικά τους χαρακτηριστικά (στρατηγική προβολής, γνωστή ως πολεο-διαφήµιση), συνέβαλε στην ανανέωση όχι µόνο των αστικών ιστορικών κέντρων, αλλά και την επανάχρηση βιοµηχανικών κτιρίων ή την ανάπλαση ολόκληρων περιοχών σε προκυµαίες, λιµάνια ή παραποτάµιες ζώνες.
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και η βιομηχανική κληρονομιά είναι ένα πεδίο δόξης λαμπρό. Η Μαγνησία είναι χαρακτηριστικός Νομός του βιομηχανικού πλούτου και η ιστορική τους αφήγηση εδράζεται σε μια αδιάλειπτη εμπορική και βιομηχανική κουλτούρα. Εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής κληρονομιάς, με ρόλο στη νοτιοανατολική Μεσόγειο επί 2.000 χρόνια. Μπορούμε να δημιουργήσουμε το βιομηχανικό αφήγημα της Μαγνησίας, με διατηρητέα και σύγχρονα βιομηχανικά συγκροτήματα που μπορούν μέσα από συγκεκριμένες δράσεις να δώσουν το δικό τους στίγμα στην πολιτιστική ανάδειξη της περιοχής. Στο εξωτερικό αυτό αποτελεί πάγια πρακτικ. Ακόμη και η ψηφιοποίηση του ιστορικού υλικού και η ανάδειξη όλων των βιομηχανικών δραστηριοτήτων διαχρονικά στην περιοχή μας θα είναι ένα σημαντικό βήμα.
Η βιομηχανική κληρονομιά δεν είναι μια μορφή θεματικού τουρισμού που μπορεί από μόνη της να φέρει τουρίστες αλλά είναι ένα κομμάτι ενός μεγαλύτερου τουριστικού προϊόντος που μπορεί να συμπεριληφθεί σε άλλες μορφές τουρισμού. Η συνέργεια λοιπόν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α και Β βαθμού μαζί με το Πανεπιστήμιο ακόμη και ιδιωτών θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτόν τον πλούτο στην περιοχή μας προς όφελος της τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης του Νομού.
*BEng MSc AMIEE MILT, Σύμβουλος Επενδύσεων
