Το γεγονός ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις πλέον «γερασμένες» χώρες της Ε.Ε, μαζί με την Ιταλία, τη Φινλανδία και την Πορτογαλία, ενώ η τάση αύξησης του ειδικού βάρους των 65+ στον συνολικό πληθυσμό δεν θα ανακοπεί τις αμέσως επόμενες δεκαετίες (όπως δεν θα ανακοπεί και η «γήρανση μέσα στην γήρανση», δηλαδή η τάση αύξησης του ποσοστού των 85+ στον πληθυσμό των 65+), αναφέρεται σε έρευνα στην οποία συμμετείχε ο Βύρων Κοντζαμάνης καθηγητής Δημογραφίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο πρόγραμμα DIRAP Δημογραφικά προτάγματα στην έρευνα και πρακτική στην Ελλάδα, το 2021 η ηλικιακή ομάδα 65 ετών και άνω στη χώρα μας ήταν 22,6% επί του πληθυσμού και οι 85 ετών και άνω 3,7%.
Όπως αναφέρεται στην έρευνα σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό των 65 και άνω υπερβαίνει πλέον το 22,5%, κάτω από αυτόν τον μέσο όρο υποκρύπτονται, ωστόσο, σημαντικές χωρικές διαφοροποιήσεις.
Ειδικότερα, σε μια πολύ μικρή ομάδα έξι νομών το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο του 20%, ενώ στους μισούς σχεδόν νομούς (25 στους 51 καθώς δεν συμπεριλαμβάνεται το Άγιον Όρος) οι 65 και άνω υπερβαίνουν το 24%. Σε 11 όμως από αυτούς το ειδικό βάρος των 65+ είναι ιδιαίτερα αυξημένο καθώς υπερβαίνει το 26% (με ακραίες περιπτώσεις την Άρτα και την Ευρυτανία με ποσοστά 32% και 37% αντίστοιχα).
Κυρίως την ηπειρωτική Ελλάδα
Η γήρανση χαρακτηρίζει κυρίως την ηπειρωτική Ελλάδα, με τους ορεινούς νομούς της να καταγράφουν σαφώς υψηλότερα του μέσου εθνικού όρου ποσοστά. Εξαίρεση από τον κανόνα στον ηπειρωτικό χώρο αποτελεί η Ξάνθη, το δίπολο Αττικής-Βοιωτίας και ο Νομός Θεσσαλονίκης. Η ύπαρξη μειονοτικών ομάδων (ιδιαίτερα Ρομά και Πομάκων) με πολύ νεανικούς πληθυσμούς και υψηλότερη του μέσου εθνικού ορού γονιμότητα αιτιολογεί το χαμηλό ποσοστά των 65+ στην Ξάνθη, ενώ η «θελκτικότητα» των δυο μητροπολιτικών κέντρων (εσωτερική μετανάστευση των προηγουμένων δεκαετιών, εγκατάσταση σε αυτά οικονομικών μεταναστών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες καθώς και εισερχομένων μετά το 2014 αλλοδαπών) αιτιολογεί την «ήπια γήρανση» του διπόλου Αττικής-Βοιωτίας και του Ν. Θεσσαλονίκης.
Σε αντίθεση με τους ηπειρωτικούς, όλοι σχεδόν οι νομοί του Αιγαίου είναι πολύ λιγότερο «γερασμένοι». Η ύπαρξη δομών «φιλοξενίας» ανανέωσε προσωρινά τον πληθυσμό του Βορείου Αιγαίου (Χίου, Σάμου, Λέσβου), ενώ η δημογραφική δυναμικότητα του Νοτίου Αιγαίου και των τριών εκ των τεσσάρων νομών της Κρήτης (συγκράτηση του νεανικού τους πληθυσμού και ελαφρώς υψηλότερη γονιμότητα) επιβράδυνε τις τελευταίες δεκαετίες σημαντικά τη «γήρανσή» τους.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες μια ενδεκάδα νομών με πληθυσμό 828 χιλ. την 1/1/2020 (το 7,7% του συνολικού πληθυσμού και το 21,7% της επιφάνειας της χώρας μας) «προπορεύονται» με περισσοτέρους από 1 στους 4 κάτοικους τους να είναι 65 ετών και άνω, ενώ σε δυο δε από αυτούς -Άρτα και Ευρυτανία- η αναλογία είναι 1 σχεδόν στους 3 με αποτέλεσμα το ποσοστό των ηλικιωμένων τους να είναι σήμερα υψηλότερο ακόμη και από το αναμενόμενο σε εθνικό επίπεδο το 2050!!!
Μείωση της γαμηλιότητας
και αύξηση των διαζυγίων
Εξετάζοντας την «υπεργηρία», το ειδικό βάρος δηλ. των 85 ετών και άνω στον συνολικό πληθυσμό, θα διαπιστώσουμε τις αναλογικά ακόμη μεγαλύτερες αποκλίσεις από τον μέσο εθνικό όρο (3,5%) καθώς σε 7 από τους 51 νομούς τα ποσοστά (>5%) είναι 1,5 φορά υψηλότερα από τον προαναφερόμενο μέσο όρο.
Σύμφωνα με την έρευνα το 2020, ήδη σε 15 νομούς της χώρας μας με συνολικό πληθυσμό που αγγίζει το ένα εκατομμύριο το 2020 (το 9% του πληθυσμού μας αλλά το 25,5% της επιφάνειας) αντιστοιχούν περισσότερα από 18 άτομα 85+ σε 100 ηλικιωμένους 65+, σε τέσσερεις δε από αυτούς (Λακωνία, Αρκαδία, Φωκίδα και Ευρυτανία) περισσότερα από 20. Οι νομοί αυτοί έχουν επομένως ξεπεράσει 30 χρόνια νωρίτερα τον αναμενόμενο το 2050 μέσο εθνικό όρο, ενώ οι 11 υπόλοιποι αναμένεται να τον υπερβούν πολύ σύντομα.
«Οδεύουμε, επομένως, προς ένα εκρηκτικό συνδυασμό «γήρανσης» και «υπεργηρίας» σε περισσοτέρους από 1 σε 4 νομούς της χώρας μας. Αυτό σημαίνει ότι σε λίγα χρόνια (πολύ πριν το 2050) θα έχουμε μια ομάδα νομών όπου το 1/3 του πληθυσμού τους θα είναι 65 ετών και άνω, ενώ ταυτόχρονα το 1/4 των ηλικιωμένων τους θα είναι «υπέργηροι». Λαμβάνοντας δε υπόψη ότι στις μετά το 1970 γενεές έχουμε μείωση της γαμηλιότητας και αύξηση των διαζυγίων καθώς και του ποσοστού όσων δεν θα έχουν παιδιά, ένα διαρκώς αυξανόμενο πλήθος ηλικιωμένων θα βρεθεί μετά τα 65 του με πολύ λίγα άτομα στο στενό του οικογενειακό περιβάλλον την τελευταία περίοδο της ζωής του. Το κράτος προνοίας -και όχι η οικογένεια- θα κληθεί επομένως να καλύψει όλο και περισσότερο τις ανάγκες των ατόμων αυτών με δεδομένο ότι τα κόστη θα είναι αδύνατον να καλυφθούν από τους ιδίους (βλ. περιορισμένες δυνατότητες αποταμίευσης και χαμηλές συντάξεις στις γενεές αυτές)», αναφέρεται στην έρευνα.
