Όλοι οι Έλληνες πολίτες γνωρίσαμε αρχές του θέρους 2012 την εντονότατη αμφισβήτηση των αγορών και της διεθνούς κοινής γνώμης ότι η Ελλάς αποχωρεί από το ευρώ και ότι η Ευρωζώνη οδεύει προς διάλυση.
Την κρίσιμη εκείνη στιγμή, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Μάριο Ντράγκι στη γνωστή πλέον ομιλία στο Λονδίνου (Ιούλιος 2012) δήλωνε προς όλους ότι θα κάνει οτιδήποτε δυνατό και ασχέτου κόστους για να περισώσει το ευρώ – η φράση του «whatever it takes» έγινε πλέον Leitmotiv για την ίδια την ΕΚΤ, αλλά εμπεδώθηκε και από τις ίδιες τις αγορές.
Όντως, στις 6 Σεπτεμβρίου 2012 η ΕΚΤ ανακοίνωνε ένα ευρύ πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων από χώρες της Ευρωζώνης, το λεγόμενο OMT (Outright Monetary Transactions). Βεβαίως, λίγοι πρόσεξαν ότι η ΕΚΤ έθετε ως προϋπόθεση (conditionality), ώστε ένα Kράτος για να επωφεληθεί από το προκείμενο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα έπρεπε προηγουμένως να έλθει σε συμφωνία με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (EMS).
Η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα (Bundesbank) αντέδρασε σφόδρα έπειτα από την ανακοίνωση του προγράμματος αγορών ομολόγων από την ΕΚΤ. Το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο επιλαμβάνεται της υπόθεσης και ελέγχει το αναγγελθέν πρόγραμμα της ΕΚΤ. Η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα διατείνεται ότι η ΕΚΤ ξεπερνά την εντολή που της παρέχουν οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες και «μπαίνει στα χωράφια» της οικονομικής πολιτικής που αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών της Ευρωζώνης. Εμμέσως πλην σαφώς, η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα εγκαλεί ενώπιον του Γερμανικού Δικαστηρίου την ΕΚΤ ότι προχωρά σε συγκεκαλυμμένη χρηματοδότηση των Κρατών Μελών της Ευρωζώνης, κάτι το οποίο απαγορεύεται ρητά από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες.
Σημειωτέον, ότι η αγορά κρατικών ομολόγων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα νομισματοοικονομικά εργαλεία μίας Κεντρικής Τράπεζας, βλέπε ιδίως το παράδειγμα της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ ή της Αγγλίας. Οι τελευταίες προβαίνουν σε αγορές κρατικών ομολόγων των χωρών τους και καθ΄ αυτόν τον τρόπο και κρατούν τα επιτόκια δανεισμού χαμηλά αλλά και παρέχουν την απαραίτητη ρευστότητα στις οικονομίες τους.
Το Γερμανικό Δικαστήριο παραπέμπει την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δεν παραλείπει όμως να κηρύξει μη νόμιμο το πρόγραμμα αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ.
Η υπόθεση βρίσκεται πλέον ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ενώ η τελική απόφαση δεν αναμένεται πριν την πάροδο μερικών μηνών.
Κατά τη γνώμη μας, εφόσον διασφαλίζεται η σταθερότητα των τιμών στην Ευρωζώνη όπως επιτάσσουν οι Συνθήκες, η ΕΚΤ δύναται αλλά και υποχρεούται πάλι βάσει Συνθηκών να συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στην ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και στην καταπολέμηση της ανεργίας (άρθρο 127 παράγραφος 1 και 2 Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνδυασμό με το άρθρο 3 Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση).
Εν προκειμένω, εφόσον οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη κυμαίνονται στο 1,8%, άρα επικρατεί σταθερότητα τιμών και παρόλο ότι τα επιτόκια της ΕΚΤ βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και δεν υπάρχει – κατά γενική πλέον ομολογία – οικονομική ανάπτυξη στην Ευρωζώνη και για αρκετά για Κράτη Μέλη, όπως και η Ελλάδα, τα επιτόκια δανεισμού είναι πολύ υψηλά, γεγονός που δυσχεραίνει την κάθε προσπάθεια ανάπτυξης, αποτελεί νομική υποχρέωση της ΕΚΤ να προβεί σε ενέργειες, όπως η αγορά κρατικών ομολόγων αλλά και η παροχή ρευστότητας στις τράπεζες μέσω λογικών εγγυήσεων από τις τελευταίες.
Εν πάση περιπτώσει, η υπερασπιστική γραμμή της ΕΚΤ πρέπει να στηριχθεί και από την Ελληνική Κυβέρνηση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η απόφαση του θα είναι, όπως διαφαίνεται, καθοριστική για τα όρια στις δράσεις της ΕΚΤ και τη χρήση χρηματοοικονομικών εργαλείων από την ΕΚΤ που στην πράξη, αν εφαρμοστούν, αποβαίνουν προς όφελος των Κρατών που βρίσκονται σε οικονομική κρίση.
Συμπερασματικά, η ΕΚΤ προσπαθεί πλέον, υπό το άγρυπνο μάτι της Γερμανίας, να λάβει μέτρα παροχής επαρκούς ρευστότητας στα Κράτη Μέλη με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για τα Κράτη Μέλη. Τόσο η παροχή ρευστότητας (ιδίως μέσω ευκολότερου δανεισμού στις εμπορικές τράπεζες) όσο και το χαμηλότερο κόστος δανεισμού για τα Κράτη Μέλη (ως θετικό επακόλουθο αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ). Για την πραγματική οικονομία τούτο σημαίνει (ή θα πρέπει να σημαίνει) για επιχειρήσεις και νοικοκυριά ευκολότερη πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα και για το κράτος μικρότερο χρέος άρα πιο ήπια δημοσιονομική πολιτική.
Εν τέλει, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει κληθεί, κατ΄ επέκτασιν, να αποφασίσει κατά πόσον και με ποιους όρους μπορεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να παρέχει την απαιτούμενη ρευστότητα στα Κράτη Μέλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εμβάθυνσης και συνάμα περαιτέρω ομοσπονδοποίησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Σ’ αυτό το δύσκολο και απαιτητικό θεσμικό περιβάλλον πρέπει να κινηθεί η Χώρα μας όπου το χτίσιμο συμμαχιών με Κράτη Μέλη που βιώνουν ή αρχίζουν να βιώνουν πιο αισθητά την ύφεση θα συνέβαλλε σημαντικά στο να στηριχθούν πολιτικές και μέτρα από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα που στοχεύουν στην οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας στην Ευρωζώνη.
* Δημοτικός Σύμβουλος Βόλου
Επικεφαλής της δημοτικής
παράταξης «ΔΥΝΑΜΗ ΒΟΛΟΥ»
Δικηγόρος, Master (LL.Μ.)-Ευρωπαϊκό Δίκαιο (Π/μιο Λωζάννης), Master (LL.Μ.)-Διεθνές Ανθρωπιστικό
Δίκαιο –Δίκαιο Πολέμου (Π/μιο Γενεύης), Οικονομολόγος (Π/μιο Αθηνών), πρ.Β.Καθηγητή στο Διεθνές Εμπ. Δίκαιο (Π/μιο Λωζάννης), πρ..Μέλος της Ελ/κής Αντ/είας στον Παγκόσμιο Οργ. Εμπορίου
