Oπως και για όλη τη χώρα έτσι και για τη Μαγνησία και τη Θεσσαλία, το ερώτημα είναι αν οι σταδιακά υψηλότερες θερμοκρασίες που καταγράφονται εδώ και έτη αντιστοιχούν σε μία παροδική κλιματική διαταραχή ή αν πρόκειται για μία συστηματική τάση. Στο ερώτημα αυτό, οι απαντήσεις είναι μάλλον προφανείς καθώς διαπιστώνεται ότι η μέση ετήσια θερμοκρασία στη Θεσσαλία αυξάνεται συστηματικά από το 1950 μέχρι και σήμερα και μάλιστα ταχύτερα κατά την τριακονταετία 1990-2020 (Σχήμα 1,σκούρα κόκκινη γραμμή).
θερμοκρασίας της Θεσσαλίας για το διάστημα 1850-2020
Η τάση αύξησης για τη Θεσσαλία συνεχίζεται και για τις κλιματικές περιόδους μέχρι το 2060 (Σχήμα 2), ιδιαίτερα δε ενισχυμένη για το απαισιόδοξο σενάριο των Ηνωμένων Εθνών SSP5-8.5 (σκούρα κόκκινη καμπύλη) που προβλέπει τη συνέχιση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων που όπως είναι γνωστό προκαλούν την κλιματική αλλαγή.
(η μαύρη γραμμή αφορά στην ιστορική περίοδο 1950-2014)
Σε ότι αφορά στη βροχόπτωση, τα κλιματικά μοντέλα εκτιμούν μείωση (κόκκινη γραμμή) στα διαστήματα 2020-2039 (Σχήμα 3) και 2040-2060 (Σχήμα 4) σε σύγκριση με το διάστημα 1995-2014 (μπλε γραμμή), για το απαισιόδοξο σενάριο SSP5-8.5.
Όπως διαπιστώνεται, η βροχόπτωση μειώνεται με τα έτη και για τις δύο μελλοντικές κλιματικές περιόδους, κυρίως κατά τους θερινούς μήνες (από -10% για το διάστημα 2020-2039 μέχρι -25% για το διάστημα 2040-2060).
Ένα 1ο συμπέρασμα από τις παραπάνω μειώσεις είναι ότι η αναφορά περί μετατροπής της Θεσσαλίας σε Σαχάρα στερείται επιστημονικής αξιοπιστίας. Ενα 2ο συμπέρασμα είναι ότι καταγράφεται ένας συστηματικός κλιματικός κίνδυνος (μείωση βροχοπτώσεων), κατά συνέπεια δεν προσφέρεται χρόνος για εφησυχασμό.
Με άλλα λόγια επείγει η διαμόρφωση ενός νέου (μακροχρόνιου) σχεδίου ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της Θεσσαλίας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με έργα για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων και παρεμβάσεις για τη μείωση της σπατάλης νερού, όπου αυτή καταγράφεται.
Αν ένα τέτοιο σχέδιο ταιριάζει με αυτό που πρόσφατα εκπονήθηκε για τη Θεσσαλία από εταιρεία ξένων συμφερόντων, υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις καθώς αγνοούνται
(στο πρόσφατο σχέδιο) βασικές παράμετροι
για ένα σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη του την κλιματική τρωτότητα, ενώ τα έργα που προτείνονται είναι παρωχημένης λογικής καθώς είναι σε αντίθεση με την πρακτική που προτάσσει μικρά φράγματα στις ροές ποταμών και χειμάρων.
Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση πρέπει να ανοίξει, πάντα με βάση την επιστημονική γνώση που θα πρέπει πάντα να ενσωματώνεται στη λήψη πολιτικών αποφάσεων.
Στο επίπεδο της Θεσσαλίας και πάλι, έχει ενδιαφέρον ο χάρτης δυνητικών επιπτώσεων πλημμυρικού φαινομένου (πηγή: EΚΠΑ) όπως ίσχυε για το διάστημα 1981-2010 (Σχήμα 5) καθώς και ο αντίστοιχος χάρτης που αποτυπώνει τη διαφορά των δυνητικών επιπτώσεων πλημμυρικού φαινομένου μεταξύ της επόμενης κλιματικής περιόδου 2026-2025 και της περιόδου 1981-2010 (Σχήμα 6). Οι υψηλότερες διαφορές στις δυνητικές επιπτώσεις εμφανίζονται σε τόνους του κόκκινου, ενώ η αύξηση στις δυνητικές επιπτώσεις πλημμύρικών φαινομένων μεταξύ των δύο χρονικών περιόδων είναι 12%, ποσοστό που ακούγεται χαμηλό πλην όμως όταν συναξιολογηθεί με το περιορισμένο χρονικό διάστημα κατά το οποίο αναπτύσσεται, είναι εντέλει υψηλό.
Στο επίπεδο της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας, είναι φανερό από το (Σχήμα 5), ότι οι δυνητικές επιπτώσεις σε πλημμύρα ήταν στην ανώτερη κατηγορία για την περίοδο 1981-2010 στην ευρύτερη περιοχή Στεφανοβικείου-Καναλίων, στον Αλμυρό αλλά και στο Βόλο.
Είναι φανερό επίσης ότι οι δυνητικές επιπτώσεις ενισχύονται (κόκκινο χρώμα) για την επόμενη κλιματική περίοδο 2026-2045 σε σύγκριση με αυτή για την περίοδο 1981-2010, στις ίδιες παραπάνω περιοχές (Σχήμα 6). Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την κατασκευή λεκανών ανάσχεσης των υδάτων ανάντη της Μαγνησίας αλλά και του Βόλου ειδικότερα, ενώ αναδεικνύει τόσο τη σημασία αντιπλημμυρικών έργων στην περιοχή Αλμυρού όσο και τη σημασία της λίμνης Κάρλας σε ότι αφορά στην αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής.
Σε ένα άλλο φυσικό κίνδυνο, τις δασικές πυρκαγιές, που ενισχύεται από την κλιματική αλλαγή, διαπιστώνεται ότι οι δυνητικές επιπτώσεις κατά την περίοδο 1981-2010 ήταν εντονότερες στη νότια Μαγνησία και στην περιοχή της Αγχιάλου και του ανατολικού Πηλίου, ενώ αντίθετα οι δυνητικές επιπτώσεις ήταν περιορισμένες στην περιοχή του ανατολικού Πηλίου.
Για τις δυνητικές επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών περιόδου 2026-2045 σε σύγκριση με την περίοδο 1981-2010, διαπιστώνεται περιορισμένη επιδείνωση (της τάξης του 5%) για όλες τις περιοχές (ακόμα και αυτή του Αν. Πηλίου) λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης των βροχοπτώσεων που καθιστούν τη δασική βλάστηση ξηρότερη.
Tέλος σε ότι αφορά στην πόλη του Βόλου, διακρίνεται μία συστηματική αύξηση της θερμοκρασίας κατά το διάστημα 1979-2023 (Πηγή. meteoblue.com).
Παράλληλα εκτιμήθηκε με τη χρήση συνδυασμού περιοχικών κλιματικών μοντέλων, η μεταβολή τεσσάρων κλιματικών παραμέτρων:
• Μέση ετήσια μέγιστη θερμοκρασία
• Θερμές ημέρες – Ποσοστό ημερών κατά τις οποίες οι μέγιστες ημερήσιες θερμοκρασίες είναι υψηλότερες από το 90% των τιμών της περιόδου αναφοράς 1981-2010
• Συνολική ετήσια βροχόπτωση (mm)
• Συνεχόμενες ξηρές ημέρες – Μέγιστος
αριθμός διαδοχικών ημερών κατά τις
οποίες εμφανίζεται βροχόπτωση μικρότερη του 1 mm.
Οι εκτιμήσεις που ακολουθούν αναφέρονται στη μεταβολή της τιμής κάθε κλιματικής παραμέτρου για τις περιόδους 2026-2045 (μπλε χρώμα) και 2046-2065 (πορτοκαλί χρώμα) από την αντίστοιχη τιμή κατά την περίοδο αναφοράς 1981-2010 για το απαισιόδοξο σενάριο RCP 8.5.
Όπως διαπιστώνεται όλες οι κλιματικές παράμετροι επιδεινώνονται, κυρίως κατά την κλιματική περίοδο 2046-2045.
Ειδικότερα (πάντα σε σύγκριση με την περίοδο αναφοράς 1981-2010), η αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας κυμαίνεται από περίπου 1.9 έως 3.4 βαθμούς Κελσίου, ενώ αυξάνονται επίσης οι θερμές ημέρες κατά 13 έως 21 και οι συνεχόμενες ξηρές ημέρες κατά 2 έως 9. Και οι τρεις αυτοί παράγοντες καθιστούν τις δασικές πυρκαγιές περισσότερο επιθετικές και δυσκολότερα κατασβέσιμες, καθώς καθιστούν ξηρή τη δασική ύλη.
Τέλος, η μείωση της βροχόπτωσης είναι της τάξης του 3-5%.Από την ανάλυση που προηγήθηκε για τη Θεσσαλία, τη Μαγνησία και το Βόλο, προκύπτει ότι διαμορφώνεται μια «νέα κανονικότητα», ουσιαστικά ένα μείγμα κλιματικών συνθηκών με συνέπειες για τη ζωή στην πόλη, το φυσικό περιβάλλον, τη γεωργία/κτηνοτροφία και γενικότερα την ύπαιθρο και τις δραστηριότητές της. Συνέπειες που επίσης συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό αλλά και την περιφερειακή ανάπτυξη εν γένει.
Στο ερώτημα, πως θα αντιμετωπίσουμε τη «νέα κανονικότητα» που διαμορφώνεται, 1η και κύρια προτεραιότητα είναι η αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων.
Ειδικά σχέδια προσαρμογής είναι αναγκαία για παραγωγικούς τομείς όπως η γεωργία και ο τουρισμός καθώς και για τις αστικές περιοχές. Και αυτό γιατί οι κλιματικοί κίνδυνοι γίνονται πιό σύνθετοι αλλά και ενισχύονται ταχύτερα από τη διοικητική και κοινωνική ετοιμότητα, ενώ είναι βέβαιο ότι θα χρειαστούν προληπτικά μέτρα προσαρμογής ακόμα και για κινδύνους που δεν είναι ακόμη κρίσιμοι, όπως αυτοί που σχετίζονται με την ασφάλεια τροφίμων ή το χρηματοοικονομικό τομέα.
Τέλος στο ερώτημα, πόσο θα διαρκέσει αυτή η «νέα κανονικότητα», η απάντηση είναι ότι θα διαρκέσει όσο συνεχίζεται – σε παγκόσμια κλίμακα – η χρήση ορυκτών καυσίμων που αναμφισβήτητα ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, αλλά και για αρκετά ακόμη έτη μετά την εξάλειψη τους αν ποτέ επιτευχθεί.
Δυστυχώς ενώ υπάρχουν λύσεις, η διεθνής κοινότητα δεν ανταποκρίνεται στο βαθμό που απαιτείται και η οικονομία των ορυκτών καυσίμων κυριαρχεί. Ο χρόνος τελικά δεν είναι σύμμαχος. Σύμμαχος είναι η πρόληψη και η ετοιμότητα.
Πηγή για τα Σχήματα: Climate Change Knowledge Portal και ΕΚΠΑ
