Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού στην Ήπειρο, που άρχισαν τον Οκτώβριο του 1912, είχαν ως αντικειμενικό σκοπό την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, της πέμπτης πιο καλά οχυρωμένης πόλης του κόσμου. Οι ανταποκρίσεις ποικίλουν, ανάλογα με την οπτική γωνία των δημοσιογράφων ή και την επίσημη θέση των κυβερνήσεων. Παρατίθενται ασχολίαστα τα δημοσιεύματα, τα οποία πληροφορούσαν το ευρωπαϊκό αναγνωστικό κοινό για την εκστρατεία του ελληνικού στρατού στην Ήπειρο και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ο ευρωπαϊκός τύπος δημοσίευε καθημερινά την εξέλιξη των πολεμικών γεγονότων σε όλα τα μέτωπα συγκρούσεων του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, των στρατών Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
(Διευκρίνιση: Οι ημερομηνίες των ευρωπαϊκών εφημερίδων αναφέρονται με το νέο ημερολόγιο, ήτοι 13 ημέρες πιο μπροστά από το παλιό, που χρησιμοποιούσαν τότε οι Έλληνες.)
Προ της αλώσεως των Ιωαννίνων – Το απόρθητο οχυρό
- Ο τούρκος στρατάρχης Σεφτίκ καυχάται: «Ακόμη και αν ενωθούν όλοι οι βαλκανικοί στρατοί δεν θα μπορέσουν να εκπορθήσουν τα Ιωάννινα».
- Οι τουρκικές φρουρές της Αδριανούπολης, στο Σκούταρι και Ιωάννινα αντιστέκονται. Προς το τέλος του μήνα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις σε όλη τη Βαλκανική Χερσόνησο επιβραδύνονται λόγω της σφοδρής παγωνιάς και των έντονων χιονοπτώσεων. (Πολιτικό Χρονικό της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, Τεύχος 2, Βιέννη 1912)
- Απέτυχαν όλες οι θυσίες και οι προσπάθειες των Ελλήνων να κατακτήσουν το οχυρό Μπιζάνι, που φράζει την δίοδο προς τα Ιωάννινα. (Βιέννη, Monatsschrift für den Orient Übersicht: 1913)
- Τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν. Ήττα των Ελλήνων. (Κωνσταντινούπολη, 14. Δεκ.) Μετά από τηλεγράφημα που έφτασε στο υπουργείο εσωτερικών επετεύχθη η απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Δυτικά και νοτιοδυτικά των Ιωαννίνων οι Έλληνες υπέστησαν οδυνηρή ήττα. Κατατροπώθηκαν εντελώς. Αυτή η νίκη απελευθέρωσε τα Ιωάννινα από τους Έλληνες.
- Βερολίνο, „Lokalanzeiger“, 14 Δεκεμβρίου. Τα Ιωάννινα απελευθερώθηκαν από τις μονάδες του Ζέφφι πασά.
- Βερολίνο. Η «Μπερλίνερ Τάγκεμπλατ, 22.12.1912» αμφιβάλλοντας για την ακρίβεια της νίκης των Τούρκων τιτλοφορεί το άρθρο με ερωτηματικό: «Νίκη των Τούρκων στα Ιωάννινα;»
- Βιέννη, Neues Wiener Tagblatt, 18.12.1912. «Βομβαρδισμός του Οχυρού Μπιζάνι. Αυτό το προ των Ιωαννίνων οχυρό, που οι Τούρκοι θεωρούσαν απόρθητο φαίνεται πως μπορεί να αντέξει μόνο λίγες ώρες. Μετά από έναν απελπισμένο αγώνα, που κράτησε όλη την ημέρα, οι περισσότερες από τις πυροβολαρχίες αυτής της φύσει και θέσει οχυρής τοποθεσίας σίγησαν… Η πτώση του οχυρού Μπιζάνι θα άνοιγε τον δρόμο για τα Ιωάννινα.
- Βιέννη, Ντι Νόιε Τσάιτουνγκ, 7.3.1913, προβαίνει σε λεπτομερή και μακροσκελή περιγραφή των βομβαρδισμών και της κατάληψης του οχυρού στο Μπιζάνι με τίτλο «Περιγραφή των μαχών».
- Η Νeue Freie Presse της Βιέννης από 6. Μαρτίου 1913 αναφέρει: «Μεγάλες επιτυχίες των Ελλήνων προ των Ιωαννίνων. Χθές άρχισε η μεγάλη επίθεση εναντίον του Μπιζανίου, του οποίου τα τηλεβόλα γενικά καταστράφηκαν… το απόγευμα σίγησαν παντελώς. Επίκειται παράδοση των Ιωαννίνων. Η ελληνική σημαία κυματίζει στο φρούριο Μπιζάνι.»
- Βερολίνο, 7.3.1913. Η Μπερλίνερ Μόργκεν-Τσάιτουνγκ γράφει: «Περισσότερες από 30.000 οβίδες έπεσαν στο Μπιζάνι προξενώντας τεράστιες ζημιές και θέτοντας εκτός λειτουργίας έξι πυροβολαρχίες… οι Τούρκοι αιφνιδιασθέντες οπισθοχώρησαν ατάκτως… πανικόβλητοι τρέπονται σε φυγή στην πεδιάδα προ τα Ιωάννινα… η φυγή των Τούρκων διήρκεσε μέχρι τα μεσάνυχτα…»
Η άλωση των Ιωαννίνων
Βιέννη. (Neue Freie Presse, 5.3.1913): «Αναφορές για πρόταση παράδοσης των Ιωαννίνων. Το Αθηναϊκό πρακτορείο πληροφορεί ότι, μετά από μία εκπληκτική νίκη των Ελλήνων ο Εσσάτ πασάς πρότεινε στον διάδοχο (Κωνσταντίνο)την παράδοση των Ιωαννίνων.
Βερολίνο, 7.3.1913. Η Μπερλίνερ Μόργκεν-Τσάιτουνγκ γράφει: « Έπεσαν τα Γιάννενα. Συνεπεία μιας αποφασιστικής νίκης των Ελλήνων, ο τούρκος ανώτατος διοικητής Εσάτ πασάς, ο οποίος είχε συγκεντρώσει τις μονάδες του γύρω από τα Ιωάννινα, πρότεινε παράδοση στον έλληνα διάδοχο.»
Στο Πολιτικό Χρονικό της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, Τεύχος 3, Βιέννη 1913 αναγράφεται: «Αθήνα, 6 Μαρτίου. (Αναφορά από το Agence d’Athenes.). Ένα σημερινό τηλεγράφημα του διαδόχου από 6 π.μ. αναφέρει: «Αφού ο ελληνικός στρατός κατέλαβε όλο το αριστερό μέτωπο του φρουρίου των Ιωαννίνων… με ενημέρωσε ο Εσάτ πασάς ότι ο στρατός του θα παραδοθεί ως αιχμάλωτος πολέμου».
Ως αποτέλεσμα της ανακοίνωσης της νίκης του ελληνικού στρατού επικρατεί μεγάλος ενθουσιασμός μεταξύ του πληθυσμού της Αθήνας. Στη σημερινή συνεδρίαση της Βουλής ο Πρόεδρος Βενιζέλος υπό τα ενθουσιώδη χειροκρότημα των βουλευτών και των θεωρείων ανάγνωσε τα τηλεγραφήματα του διαδόχου, που αναφέρονταν στην καθοριστική νίκη του ελληνικού στρατού.
Ένα άλλο τηλεγράφημα του διαδόχου έφτασε στη μέση της συνεδρίασης, που ανάφερε το πρωτόκολλο παράδοσης υπογραμμένο από τον Εσάτ πασά. «Το προσωπικό και όλοι οι αξιωματικοί και Τούρκοι στρατιώτες της φρουράς, 33.000 συνολικά, κηρύσσονται αιχμάλωτοι πολέμου. Στους Έλληνες παραδίδονται όλα τα οχυρά με τις αποθήκες των πυρομαχικών, τηλεβόλα, όπλα, σημαίες και πολεμικό υλικό.» Μετά το πέρας της συνεδρίασης οι υπουργοί και όλοι οι βουλευτές, συνοδευόμενοι από αμέτρητο πλήθος παραληρούντος λαού, μετέβησαν στον καθεδρικό ναό, όπου εψάλη επινίκιος δοξολογία. Το βράδυ φωταγωγήθηκε η καταστόλιστη πόλη.
Βιέννη. Η Neues Wiener Tagblatt (Tages-Ausgabe), 8. März 1913 γράφει: «Η πτώση των Ιωαννίνων. Η σημασία από ελληνικής πλευράς. Οι ξέφρενες εκδηλώσεις για την άλωση των Ιωαννίνων διαρκούν ακατάπαυστα. Στην πραγματικότητα, αυτή η επιτυχία των ελληνικών όπλων έχει για την Ελλάδα, σε εθνικό επίπεδο, πολύ πιο μεγάλη σημασία και από την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης…»
Μαρτίου 1913. Πρωτοσέλιδο της βιεννέζικης εφημερίδας «Ντι Νόιε Τσάιτουνγκ» ανακοινώνοντας την πτώση των Ιωαννίνων με λεζάντα «Οι ενθουσιώδεις εκδηλώσεις στην Αθήνα».
Η Νόιε Τσάιτουνγκ (7.3.1913) γράφει: «Ξέφρενος ενθουσιασμός στην Αθήνα. Μετά την πληροφορία της νίκης του ελληνικού στρατού οι κάτοικοι της Αθήνας ξέσπασαν σε ξέφρενες εκδηλώσεις ενθουσιασμού. Παντού τραγουδούν τον εθνικό ύμνο και οι καμπάνες όλων των εκκλησιών σημαίνουν διαρκώς.»
Βιέννη, Η Νeue Freie Presse της Βιέννης από 6. Μαρτίου 1913 μεταδίδει από Θεσσαλονίκη, Παρίσι και Κωνσταντινούπολη: «Θεσσαλονίκη, 6. Μαρτίου: Η είδηση της πτώσης του Μπιζανίου προκάλεσε εκδηλώσεις ξέφρενου ενθουσιασμού στους Έλληνες.
Παρίσι, 6. Μαρτίου: Κατάληψη των Ιωαννίνων, του πρώτου των τριών μεγάλων φρουρίων της Τουρκίας.
Κωνσταντινούπολη, 6. Μαρτίου: Μετά τις ειδήσεις από τα Ιωάννινα η Πύλη διέταξε τον απαγχονισμό του εξ Ιωαννίνων βουλευτή Σούρλα και άλλων πέντε προσωπικοτήτων…»
Βερολίνο, 6. Μαρτίου 1913, η «Μπερλίνερ Φολκς-Τσάιτουνγκ» γράφει: Τα Ιωάννινα έπεσαν. Στην Ελληνική διπλωματική αποστολή στο Βερολίνο έφτασε η είδηση, ότι σήμερα το πρωί τα Ιωάννινα παραδόθηκαν. Οι Έλληνες εισήλθαν στην πόλη. Η ίδια εφημερίδα στις 7 Μαρτίου 1913 δημοσιεύει διεξοδικό άρθρο με τον τίτλο: «33.000 τούρκοι αιχμάλωτοι στα Ιωάννινα.»
H Neues Wiener Tagblatt, Ausgabe 1913, γράφει: «Μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης των Ιωαννίνων ο στρατηγός Σούτσος διορίστηκε κυβερνήτης της πόλης. Ανέλαβε καθήκοντα και τήρησε όλες τις προδιαγραφές για την ασφάλεια των κατοίκων. Στο Διοικητήριο υψώθηκε μια ελληνική σημαία που ευλόγησε ο μητροπολίτης. Όλες οι κατοικίες της πόλης σημαιοστολίστηκαν. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος εξέδωσε επείγουσα παραγγελία για πρόνοια επισιτισμού των κατοίκων των Ιωαννίνων. Ο διάδοχος δέχθηκε στο αρχηγείο τα συγχαρητήρια των ξένων στρατιωτικών ακολούθων.»Η Welt-Blatt, 8. Μαρτίου 1913 αφιερώνει δύο λεπτομερείς σελίδες στο γεγονός της πτώσης των Ιωαννίνων με πρωτοσέλιδο τίτλο: «Η παράδοση των Ιωαννίνων. Όλη η φρουρά του οχυρού αιχμάλωτη πολέμου.»
Ακολουθεί ένα πικρόχολο σχόλιο της εφημερίδας Neue Freie Presse, μια πικρή «επίγευση» που άφησε στους κύκλους της Αυστροουγγαρίας η ταπεινωτική ήττα των Τούρκων στα Ιωάννινα, κλείνοντας με σκέψεις για το ποια θα είναι η πολιτική ανακατάταξη και η αλλαγή του status quo στον βαλκανικό χώρο.
«Βιέννη, 6 Μαρτίου,. Τα Ιωάννινα έπεσαν. Ο γενναίος Εσάτ πασάς αμύνθηκε με άνευ προηγουμένου καρτερικότητα ενάντια στον ασφυκτικό βρόχο, τον οποίο οι πολιορκητές έκλειναν γύρω του, όλο και πιο σφιχτά, αλλά τα στρατεύματά του δεν επαρκούσαν να αντισταθούν στη νέα με αναμφίβολη ενέργεια επίθεση των Ελλήνων. Πολέμησε όπως πρέπει να πολεμήσει ένας καλός στρατιώτης, και πούλησε τη νίκη στους Έλληνες με πολύ βαριές αιματηρές θυσίες. Αλλά η μοίρα, που σε αυτόν τον πόλεμο αποφάσισε σχεδόν παντού εναντίον της Τουρκίας, του πήρε το ξίφος από το χέρι. Και τώρα πάνω στο κάστρο, που είναι ο τάφος του Αλή, του μεγάλου πασά των Ιωαννίνων, τώρα κυματίζει η γαλανόλευκη ελληνική σημαία. Η τουρκική ημισέληνος έδυσε και σ΄αυτήν εδώ τη θέση, που κάποτε αυτό το άστρο άστραφτε απειλητικά εμπρός από τα τείχη της Βιέννης… Μετά τις επινίκιες ιαχές των Ελλήνων για το κατακτηθέν φρούριο, τίθεται το ερώτημα ποια πολιτική σημασία θα έχει το σημαντικό στρατιωτικό γεγονός της άλωσης των Ιωαννίνων.»
Το πρωτοσέλιδο του βιεννέζικου εικονογραφημένου περιοδικού «Κρόνεν-Τσάιτουγκ» από 8. Μαρτίου 1913 απεικονίζει την παράδοση της πόλης από τον Εσάτ πασά στον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Η λεζάντα γράφει: Μετά από πεντάμηνη πολιορκία κατακτήθηκε από τους Έλληνες. Η πτώση των Ιωαννίνων.
Ο αντίκτυπος της άλωσης των Ιωαννίνων υπήρξε μεγάλος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το πρωτοσέλιδο του βιεννέζικου εικονογραφημένου περιοδικού «Κρόνεν-Τσάιτουγκ» από 8. Μαρτίου 1913 απεικονίζει την παράδοση της πόλης από τον Εσάτ πασά στον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Η λεζάντα γράφει: Μετά από πεντάμηνη πολιορκία κατακτήθηκε από τους Έλληνες. Η πτώση των Ιωαννίνων.
Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων διαδόθηκε αστραπιαία σε όλον τον κόσμο. Στην Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία κύρια άρθρα εφημερίδων με φωτογραφίες ή σχέδια από την είσοδο του ελληνικού στρατού ανακοίνωναν την μεγάλη στρατιωτική επιτυχία των ελληνικών όπλων. Με δοξολογίες, σημαιοστολισμούς και εκδηλώσεις γιόρτασαν το εθνικό γεγονός οι Έλληνες των παροικιών της Αμερικής, Αιγύπτου, Λονδίνου, Τεργέστης, Σόφιας και Κύπρου. Τα Ιωάννινα, το «κάλλιστον και ακμάζον άστυ», τα Γιάννενα, τα «πρώτα στ΄ άρματα, στα γρόσια και τα γράμματα» είναι και πάλι Ελληνικά.
