Της Μαρίας Σπανού
Eίχαμε την τύχη προχθές, στο πλαίσιο διήμερης εκδρομής του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου, να θαυμάσουμε την περιοδική έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης που μόλις εγκαινιάστηκε, με τίτλο «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την Αρχαιότητα έως Σήμερα».
Με τον δανεισμό της περίφημης Υδρίας του Μειδία (περίπου 410 π.Χ.) και άλλων επτά αγγείων από το Βρετανικό Μουσείο μαζί με σπάνια εκθέματα γλυπτικής, κεραμικής, ζωγραφικής και μεταλλοτεχνίας από μεγάλα ξένα και ελληνικά μουσεία η έκθεση προσφέρει ένα διαχρονικό διάλογο, εστιάζοντας στις προσωποποιήσεις και τις αλληγορίες από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο ως την Αναγέννηση και τη σύγχρονη τέχνη.
Πώς προσωποποιούνται η Ζήλεια, ο Φθόνος, η Διαβολή, η Συκοφαντία, η Δίκη και η Αδικία και γενικά τα ανθρώπινα πάθη; Έχει πρόσωπο ο Έρωτας, ο Πόθος, ο Ύπνος, το Όνειρο και ο Θάνατος; Και οι θεσμοί, οι πόλεις, κι ακόμα τα ουράνια σώματα, οι ήπειροι, τα νησιά, τα βουνά και τα ποτάμια; Νοήματα, που γίνονται νήματα, αλληλοσυμπλέκονται και φτιάχνουν μικρές ή μεγάλες αλληγορίες. Ένα επίτευγμα του καθηγητή και γενικού διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης Νίκου Σταμπολίδη, με άξονα τις ενότητες, τη φύση, τον θεό, τον άνθρωπο και τους θεσμούς.
Οι οργανωμένες θεματικές της, όπου 165 εκθέματα που περιλαμβάνουν έργα ποικίλα, νομίσματα. αγγεία, ανάγλυφα, αγάλματα, χειρόγραφα, βιβλία, τοιχογραφίες και έργα ζωγραφικής – από 120 και πλέον μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, διηγούνται μια διαχρονική ιστορία. Και όλα αυτά μαζί με όστρακα και εντυπωσιακού μεγέθους αγγεία, μικροσκοπικά ειδώλια και μεγάλα αγάλματα, που δημιουργήθηκαν σε διαφορετικές φάσεις της Ιστορίας, μοιάζουν να αποτελούν μέρη μιας συναρπαστικής ταινίας.
Το ίδιο γοητευμένοι νιώσαμε και εμείς καθώς αφεθήκαμε στην μαγεία της απλής θέασης ή μιας άλλης προσέγγισης, πιο σύνθετης ή και εξονυχιστικής, σε μια ροή καθόλου γραμμική, που το μάτι δεν εγκλωβίζεται αλλά παρασύρεται ελεύθερα σε εναλλακτικές διόδους, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του καθένα. Χωρίς να το καταλάβεις αφήνεσαι να σε παρασύρει η ιδιότυπη «ανάγνωση» της έκθεσης αυτής, ζώντας ταυτόχρονα μια συγκλονιστική εμπειρία. Περιεργάζεσαι και ανακαλύπτεις, προβληματίζεσαι και χαίρεσαι. Μια πανδαισία έργων από καμβά και χρώμα, μάρμαρο, πηλό και μέταλλο, τα περισσότερα από τα οποία ταξιδεύουν για πρώτη φορά, έργα που συνενώνονται, δημιουργώντας ένα μοναδικό παλίμψηστο συναισθημάτων.
Πως μπορείς να μην γοητευτείς μπρος στο έργο «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τα παιδιά του» του περίφημου Φλαμανδού ζωγράφου Ρούμπενς από το Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης που σε καλωσορίζει μπαίνοντας; Πως μπορείς να μείνεις ασυγκίνητος μπρος στην προσωποποιημένη Ζωγραφική του Bourdon από ιδιωτική Συλλογή της Ρώμης, το χάλκινο αγαλμάτιο του «Ύπνου» από το Kunsthistorisches Museum της Βιέννης, τα «Ψηφιδωτά της Θάλασσας και του Ωκεανού» από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, την «Αλληγορία της θείας Μετάληψης» από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, τον «Έρωτα και την Ψυχή» από τα Musei Capitolini της Ρώμης ή τις «Ώρες Εποχές» από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, μαζί με την Αλληγορία της «Συκοφαντίας του Απελλή» (περ. 1530) του Σάντρο Μποτιτσέλι και του εργαστηρίου του, που ανήκει στη συλλογή του μουσείου Ουφίτσι στη Φλωρεντία; Η έκθεση κλείνει με το άγαλμα Χίμαιρας του 400 π. Χ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας. Η μοναδική αυτή έκθεση διανθίζεται με σπουδαία έργα μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων, όπως το «Υπέρ πατρίδος το παν» του Θεόδωρου Βρυζάκη, η «Χαμένη Ψυχή» του Νικόλαου Γύζη από την Εθνική Πινακοθήκη, τα περίφημα «Κεριά» του Χρήστου Μποκόρου, μαζί με τις αξεπέραστες «Τέσσερις Εποχές» του Γιάννη Τσαρούχη που συνομιλούν με τις «Τέσσερεις Εποχές», από πολύχρωμη πορσελάνη (Εργαστήριο Meissen, περ. 1755), από το Μουσείο Καπιτωλίου – Πινακοθήκη Cini της Ρώμης.
Αυτά και άλλα έργα μεγάλων καλλιτεχνών όλων των εποχών συμπληρώνουν το πανόραμα αυτό σε μια συμπυκνωμένη ολότητα, στη σκιά της επιστροφής των Γλυπτών.
«Μου πήρε 50 χρόνια περίπου αυτή η έκθεση», αναφέρει ο Νικόλαος Σταμπολίδης. «Η πρώτη φορά που άκουσα για τις προσωποποιήσεις ήταν από τους δασκάλους μου, τον Γιώργο Δεσπίνη και τον Μανώλη Ανδρόνικο. Το έδεσα στο μυαλό μου και ήθελα πάντα να βρω μια ευκαιρία να το κάνω. Το ψάξιμο υπήρχε πάντα αλλά η μεγάλη εργασία έγινε τα τελευταία δύο χρόνια». Και συνεχίζει, υπογραμμίζοντας πως «πρόκειται για μία έκθεση παράδειγμα». «Θα ήθελα χιλιάδες έργα, αλλά θα ήταν αδύνατο να μεταφερθούν και να εκτεθούν όλα εκείνα τα έργα που θα επιθυμούσα να εκπροσωπήσουν τις ενότητές της. Γι’ αυτό είπα ότι αυτή η έκθεση είναι ένα παράδειγμα».
