Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να διατυπώσεις μια εθνική ιδεολογία και να υποστηρίξεις τα εθνικά συμφέροντα. Ένας τρόπος είναι να υψώσεις τη σημαία του εθνο-πατριωτισμού, αφήνοντας το λαό έξω από την άσκηση διακυβέρνησης, με την ποδηγέτηση μιας κρατικοδίαιτης εκκλησίας και τους εγχώριους παραγωγούς να παλεύουν μόνοι τους μέσα σε μια παγκόσμια ετεροβαρή οικονομία. Ο λαός ντοπάρεται με τον εθνικισμό και αθετεί την απαίτηση όλων των άλλων δικαιωμάτων.
Ένας άλλος τρόπος είναι να σκύψεις πάνω στα προβλήματα των παραγωγικών τάξεων, χωρίς σημαίες και λάβαρα, να δώσεις το δικαίωμα στο λαό να παρεμβαίνει στους όρους του πολιτικού συστήματος, να δώσεις το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής στην άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων, να προστατέψεις την εγχώρια οικονομία από την ανισότητα των διεθνών εμπορικών σχέσεων.
Ο πρώτος είναι ο πατριωτισμός των λαβάρων, των υψηλών καυχημάτων και της αποψίλωσης του λαού από την τελική του αξιοπρέπεια και την άσκηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Δημιουργεί ένα απογυμνωμένο κοινωνικό κράτος , με μια ισχυρή κρατικοδίαιτη εκκλησία, έναν ιδιότυπο “ελεγκτικό” μηχανισμό που λειτουργεί μέσα από τα ιδιωτικά μονοπώλια και την ανεξέλεγκτη δράση των πολυεθνικών. Στεγανοποιεί τις ιδέες, πολιτικές, θρησκευτικές, εθνικές, ώστε να είναι κτήμα μιας κληρονομικής πολιτικής “αριστοκρατίας”.
Ο δεύτερος είναι ο συνεργατικός πατριωτισμός. Με τη σύμπραξη των κοινωνικών τάξεων, με την ελεύθερη βούληση, με τη γνώση στη διλαθεση των πολλών, με την αναβάθμιση της δημόσιας παιδείας και της δημόσιας υγείας. Με τη δημιουργία ενός πολιτικού μηχανισμού που μπορεί να αναπτύσσει συνέργειες. Με τη συνέργεια των φαινομενικά αντιθέτων μπροστά σε έναν ανώτερο κοινωνικό πατριωτισμό.
Κατά συνέπεια, οι ιδέες υπάρχουν σαν εξισώσεις που αν αλλάξεις τον άγνωστο Χ, αλλάζει και ο ρόλος όλων των παραγόντων και το παραγόμενο αποτέλεσμα. Και ο άγνωστος Χ αφορά τον πατριωτισμό, το θρησκευτικό συναίσθημα, τη διαχείριση των εθνικών πόρων, τη διασπορά των αγαθών του πολιτισμού σε όλους. Και κυρίως τα πρόσωπα που θα φέρουν σε πέρας την νέα εξίσωση.
Είναι επομένως δυνατή η συνεργασία των αντιθέτων; Είναι δυνατή πάνω σε μια βάση πραγματισμού, εθνικού σχεδιασμού και ανώτερων στόχων που στην περίπτωση της χώρας μας είναι το μέλλον της μέσα στην Ευρώπη των διαφοροποιήσεων, μέσα από τους όρους μιας υπερατλαντικής συμμαχίας, μέσα από τον εθνικό ρόλο της παιδείας και μέσα από την ελευθερία της σκέψης.
Όλα όμως αυτά εξυπηρετούνται πολύ καλύτερα όταν τα αντίθετα καταφέρουν να βρουν κοινά σημεία επαφής και συνεννόησης και πρόσωπα με ανιδιοτέλεια και πολιτικό πατριωτισμό.
